Iura stolae

Do źródeł, z których proboszczowie czerpali dodatkowe dochody należały opłaty "iura stolae". Pojawiły się one w XVIII wieku i związane były bezpośrednio z posługami religijnymi, za które wierni uiszczali pewne datki.
W protokołach wizytacyjnych do końca XVIII wieku, jak i materiałach źródłowych pochodzących z XIX i początku XX stulecia, nie ma informacji odnośnie wysokości pobieranych przez zarządców parafii Chodel opłat za udzielony chrzest, ślub, czy pogrzeb. W związku z tym kwestia opłat "iura stolae" omówiona zostanie na podstawie literatury.
Synody kościelne z okresu Polski przedrozbiorowej stały na stanowisku, aby duchowieństwo za spełniane czynności i posługi religijne pobierało dobrowolne datki od wiernych. Z czasem doszło do pojawiania się zatargów między księżmi i wiernymi z powodu zbyt wysokich kwot, jakich kapłani zaczęli żądać od parafian. W związku z tym biskupi poszczególnych diecezji w XVIII wieku opracowali specjalne taksy opłat "iura stolae", w których były podane wysokości stawek za poszczególne spełniane posługi religijne.
W parafii chodelskiej od roku 1738 zaczęła prawdopodobnie obowiązywać taksa opłat "iura stolae", którą wydał bp Jan Lipski (1737-1746). Drukowano ją następnie w latach 1740, 1747 i 1779.
Tylko posługi religijne, jakimi były: chrzest, wywód i błogosławieństwa nie wymagały uiszczania przez parafian chodelskich, jakichkolwiek opłat. Biskup Lipski jednak nie zabraniał przyjmowania kapłanom przy okazji wspomnianych posług dobrowolnych ofiar. Opłata za niektóre sakramenty, np. małżeństwa uzależniony był od pochodzenia stanowego i zamożności osób. I tak na przykład zamożni mieszczanie i szlachta za sakrament ślubu winni byli w II poł. XVIII wieku zapłacić od 8 do 16 zł. Pozostałą ludność ubogą omawiany sakrament kosztował 2 zł. W przypadku, gdy parafianie byli bardzo ubodzy, proboszcz zobowiązany był do udzielenia tego sakramentu bezpłatnie.
Najbardziej rozbudowane były, jak można zauważyć na podstawie zestawienia czynności, które składały się na pogrzeb. I tu w zależności od zamożności można było wybrać pogrzeb, którego opłata była niska, bądź wysoka. Taksa, która obowiązywała w parafii Chodel, odnosiła się jedynie do posług, które sprawowane były przez duchowieństwo. Nie podawała natomiast kwot, które pobierała służba kościelna.
Trudno jest odpowiedzieć na pytanie, czy dochody płynące z tytułu "iura stolae" były znaczącym źródłem dochodów proboszczów chodelskich. Przypuszczać należy, że nie należały do wysokich, gdyż zaludnienie kraju było wówczas niskie, dlatego też i okazji do pobierania tego rodzaju opłat musiało być niewiele.
W XIX wieku na terenie Królestwa Polskiego zaczęła obowiązywać taksa, którą wydała 30 grudnia 1818 r. Komisja Rządowa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego. Pochodzące z tytułu omawianych opłat fundusze były dzielone pomiędzy duchownego, kasę parafialną i pracowników kościelnych.
Poniższa tabela ilustruje kwestie wysokości opłat "iura stolae", która obowiązywała w Królestwie Polskim począwszy od roku 1818.

Taksa opłat "iura stolae" obowiązująca w Królestwie Polskim od roku 1818

Na podstawie zamieszczonej powyżej taksy można zauważyć, że wysokość opłat za konkretne posługi religijne uzależniona była od zamożności osób, które zostały sklasyfikowane w trzech grupach. Większość wymienionych pozycji, za które duchowieństwo parafialne pobierało wynagrodzenie pieniężne, koncentruje się wokół trzech obrzędów: chrztu, ślubu i pogrzebu.
Duchowieństwo pobierało opłaty "iura stolae" do powstania styczniowego. Ukaz carski z roku 1865 odjął duchowieństwu katolickiemu również, ostatnie źródło utrzymania, jakim były opłaty płynące z tytułu spełnianych posług religijnych. Trzy artykuły ze wspomnianego ukazu określały dokładnie sposób użycia "iura stolae". Od tego momentu proboszcz miał obowiązek zapisywania w specjalnej księdze kwot pobranych za spełnione posługi religijne. Kwoty, które pochodziły z opłat "iura stolae"miały być przeznaczane do podziału pomiędzy służbę kościelną i dozór kościelny. Duchowny nie miał w tym podziale żadnego udziału.
Ukaz carski z roku 1865, który pozbawiał duchowieństwo parafii Chodel wszystkich dotychczasowych źródeł utrzymania, wprowadził stałą pensję dla wszystkich kategorii duchowieństwa. Poniższa tabela ilustruje wysokość pensji, jaką otrzymywali księża zgodnie z rozporządzeniami ukazu carskiego.

Roczne uposażenie rządowe dla duchowieństwa w zaborze rosyjskim z 1865r.

Można zauważyć, że najlepiej wówczas opłacaną ze skarbu państwa grupą duchowieństwa katolickiego byli proboszczowie I klasy - 600 rubli rocznie. O połowę mniej otrzymywali proboszczowie II klasy i administratorzy - po 300 rubli na rok. Taką pensję otrzymywali począwszy od roku 1865 administratorzy parafii chodelskiej. Połowę z pensji administratorów pobierali wikariusze etatowi zatrudnieni przy kościele parafialnym w Chodlu. Natomiast stawka, którą otrzymywać miał organista nie przekraczała 100 rubli.