Początki parafii

Data powstania parafii w Kłodnicy (późniejsza parafia Chodel) jest nieznana, gdyż nie zachował się ani akt fundacyjny, w którym fundator przekazuje pewien majątek na utrzymanie i funkcjonowanie parafii, ani też akt erekcyjny, w którym władza kościelna powołuje do istnienia parafię. Pierwsza wzmianka pochodzi z roku 1326 i mówi o plebanie z Kłodnicy, Bogusławie, który nie płacił świętopietrza. Można przypuszczać, że już wówczas mieliśmy do czynienia ze zorganizowaną placówką duszpasterską. Roku 1326 nie można wszakże uznać za datę erekcji parafii. Musiała ona istnieć już znacznie wcześniej.
O wcześniejszej metryce parafii w Kłodnicy można wnioskować na podstawie innych czynników, takich jak: wykopaliska, chronologia osadnicza terenu, na którym parafia jest położona, wielkość terytorialna i uposażenie ośrodka parafialnego. Pomocna jest również znajomość metryk sąsiednich parafii oraz materiału architektonicznego, z którego został zbudowany kościół parafialny.
Badania archeologiczne dowodzą, że początki pierwotnego osadnictwa na obszarze parafii można datować na epokę mezolitu. W kolejnych epokach podlegało ono ustawicznemu rozwojowi, o czym świadczą materiały archeologiczne z innych rejonów Kotliny Chodelskiej. Pozwalają one uchwycić ślady osadnictwa z przełomu VIII i IX wieku. Ciągłość osadnictwa w Kotlinie wpłynęła bezpośrednio na tworzenie się ośrodków parafialnych w tym rejonie. Potwierdzałoby to tezę, że sieć parafialna jest funkcją osadnictwa. Kościół we wczesnym okresie zainteresowany był tworzeniem nowych parafii na obszarze o trwalszym osadnictwie i większym zaludnieniu.
Na podstawie jedynie materiału archeologicznego nie można jednoznacznie określić wieku, w którym powstała chodelska parafia. Pozwala on jednak przesunąć jej początki na okres wcześniejszy, niż I ćwierć XIV wieku.
Analizując stosunek sieci parafialnej Lubelszczyzny do osadnictwa, do najstarszych parafii można zaliczyć również i Kłodnicę. Wszystkie parafie łączy stara metryka, a także duża liczba miejscowości tworzących okręg parafialny. W skład parafii Kłodnica, około I połowy XIV wieku, wchodziło 15 wiosek. Była to, więc dość duża ilość, charakterystyczna także dla innych parafii (Bystrzyca, Czemierniki).
Powierzchnia omawianego ośrodka duszpasterskiego również była bardzo duża. Na początku XIV wieku wynosiła 168,8 km kwadratowych, średnia zaś dla całego archidiakonatu lubelskiego dochodziła do 140 km kwadratowych. Kłodnicę zamieszkiwało wówczas 48 osób, co dawało 0,3 mieszkańca na 1 km kwadratowy. W archidiakonacie na obszar 1 km kwadratowego przypadało 0,6 osoby.
Oprócz dużej powierzchni okręgu parafialnego cechą charakterystyczną starych parafii była wielkość ich uposażenia. Im większa i starsza była parafia, tym większe było także i jej uposażenie. Dlatego też, duchowieństwo zainteresowane było przyłączaniem nowych miejscowości do istniejącego już ośrodka duszpasterskiego. Na uposażenie parafii Kłodnica składało się trzy rodzaje dziesięcin: łanowa, snopowa i konopowa. Zobowiązani do uiszczania jej byli mieszkańcy poszczególnych wiosek. O procesie rozwoju okręgu parafialnego w Kłodnicy świadczy fakt, że około roku 1470 parafia liczyła 10 miejscowości (tyle podaje J.Długosz), a w połowie XVI wieku liczba ta wzrosła do 15. Terytorium parafii zostało szerzej potraktowane w innej częśći.
Kolejną cechą, pozwalającą odróżnić starsze ośrodki duszpasterskie od młodszych, jest materiał architektoniczny, z którego budowane były ówczesne kościoły parafialne. Świątynie najstarszych parafii budowano z drewna, choć nie zawsze było regułą. Zależało to w głównej mierze od fundatora i majątku, który przeznaczał na utrzymanie powstającej parafii.
O kościele w Kłodnicy pisał J. Długosz, że był to kościół modrzewiowy, stojący w części boru, pod wezwaniem św. Piotra Apostoła, którego dziedzicami byli Maciejowscy, herbu Byk. Wezwanie (patrocinium) św. Piotra było wezwaniem charakterystycznym dla prastarych parafii diecezji krakowskiej, do których zaliczała się Kłodnica. Nosiły takie patrocinia tylko nieliczne parafie. Kościół wzniesiony został przez ród Maciejowskich, na należących do nich gruntach wsi Kłodnica. Pełnił funkcję kościoła parafialnego do momentu wybudowania przez Maciejowskich nowej świątyni, na terenie lokowanego w 1517 roku miasta Chodel. Z powodu braku materiałów źródłowych trudno jest precyzyjnie określić, kiedy kościół kłodnicki został wybudowany. Zdaniem niektórych historyków, budowa jego nastąpiła dopiero około roku 1512-1517. W literaturze można spotkać się z datą 1430, uważaną za rok wybudowania kościoła. I połowę XV wieku można uznać za okres, w którym budowa świątyni miała miejsce, skoro Długosz około roku 1470 już ją opisuje. Wysuwane przez badaczy wyżej wymienione daty są tylko przypuszczeniami naukowymi, których niestety nie można skorelować z oryginalnymi aktami fundacji czy erekcji kościoła w Kłodnicy. Akt erekcji wymienia jako właściciela Kłodnicy Bernarda, natomiast Maciejowscy weszli w posiadanie Kłodnicy dopiero w roku 1436-7. Jako świadkowie aktu erekcji występują "Nicolaus Lassota Comes de Łopiennik", wymieniany w innych dokumentach dopiero na początku XVI wieku oraz "Joannes Parochus in Ratoszyn" występujący jeszcze w akcie erekcji manisionarii z 1541 r.
Podane wyżej fakty każą przesunąć więc datę budowy kościoła św.Piotra na okres miedzy rokiem 1512 (data objęcia urzędu przez Bernarda), a rokiem 1517 (data lokacji Chodla). Nie był to prawdopodobnie pierwszy kościół w Kłodnicy i być może rok 1430 dotyczy aktu wydanego dla poprzedniego kościoła, a przytoczone wyżej kopie aktów fundacji i erekcji kościoła są po prostu zbitką dwu dokumentów.
Od roku 1541 kościół pod wezwaniem św. Piotra Apostoła przestaje prawnie być kościołem parafialnym i staje się kościołem szpitalnym, jak informuje wizytacja z roku 1603. W I połowie XVIII w. zostaje przebudowany na polecenie ówczesnego prepozyta chodelskiego, księdza Woytowskiego. Mimo to ulega coraz większej dewastacji. W związku z tym, wizytujący parafię Chodel w roku 1781, poleca kościółek św. Piotra Apostoła rozebrać. Polecenie jednak nie zostało wykonane, bowiem w tym samym roku proboszcz Gajewski sprzedał starą świątynię do Księżomierzy. Zakupu dokonał chłop z parafii Księżomierzy - Michał Guz.
O dokładniejszym wyglądzie kościoła parafialnego w Kłodnicy informuje wizytacja z roku 1603. Obok kościoła znajdował się cmentarz parafialny i dwie kostnice. Na wyposażenie stałe składały się trzy ołtarze. W głównym umieszczona była płaskorzeźba przedstawiająca Najświętszą Marię Pannę oraz św. Piotra i Wawrzyńca, w bocznych ołtarzach figurowały zaś obrazy św. Anny i Elżbiety.
Na terenie, gdzie przed wiekami stał kościół parafialny pod wezwaniem św. Piotra Apostoła, obecnie znajduje się Szkoła Podstawowa.
Zastanowić się należy nad problemem, który wypłynął w trakcie rozważań nad początkami parafii Kłodnica. Otóż, jeśli założylibyśmy, że kościół pod wezwaniem św. Piotra ufundowany został dopiero około roku 1430, to zastanawia fakt, gdzie do tego momentu ludność miejscowa sprawowała praktyki religijne? Jak mają się do siebie daty roczne 1326-1430? Można wysunąć hipotezę, że parafia Kłodnica była parafią, która powstała nie na tak zwanym surowym korzeniu, lecz na obszarze, posiadającym już wcześniejszą tradycję ośrodka kultowego. Tymi ośrodkami mogły być kaplice w Komaszycach i Godowie, których metryka jest znacznie wcześniejsza, niż metryka parafii. O istnieniu kaplic w wymienionych miejscowościach dowiadujemy się tylko z kroniki parafialnej. Godów jako jedyna wioska parafii płaciła dziesięcinę na rzecz klasztoru św. Krzyża na Łysej Górze, który miał swą ekspozyturę w pobliskiej Wąwolnicy, oraz prawdopodobnie kaplicę w Godowie. Historia uiszczania dziesięciny na rzecz klasztoru świętokrzyskiego na Lubelszczyźnie sięga XII wieku. W związku z tym można przypuszczać, że wioska Godów już wówczas istniała.
Wszystkie omówione czynniki, na podstawie, których można wnioskować o początkach parafii, pozwalają domniemywać, że początki ośrodka duszpasterskiego w Kłodnicy sięgają końca XIII wieku. Jeżeli zaś porównamy przypuszczalną XIII- wieczną metrykę parafii z metryką XI-wiecznej parafii Piotrawin, znajdującej się niedaleko Chodla, to początki parafii Kłodnica będzie można przesunąć na okres jeszcze wcześniejszy.