Służba kościelna

Grono ludzi zajmujących się obsługą kościoła parafialnego tworzyła służba kościelna, do której zaliczane były w minionych wiekach następujące osoby: organista, kantor, zakrystianin, kierownik szkoły, witrykus i dzwonnik.
Do obowiązków kantora należało dyrygowanie chórem, intonowanie psalmów, hymnów i antyfon oraz nauka śpiewu kościelnego uczniów szkółki parafialnej i pozostałych parafian. Kantorzy powszechnie występują w XVI i XVII wieku. Funkcje ich zaczęli przejmować powoli organiści.
Organiści pojawiają się dość licznie w kościołach począwszy od XVII wieku, co bezpośrednio związane było z upowszechnieniem się organów. Organista obok uświetniania nabożeństw muzyką kościelną często pełnił również obowiązki zakrystianina, kantora lub też zajmował się nauczaniem w szkole parafialnej.
Przechowywanie kluczy od świątyni, troska o dobry stan podstawowych paramentów liturgicznych, a ponadto dbanie o właściwe oświetlenie i porządek w kościele należało do podstawowych obowiązków zakrystianina. Dzwonnik zajmował się obsługą dzwonów przy kościele. Zdarzało się dość często, że gdy w parafii nie było zatrudnionego dzwonnika odpowiedzialność za dzwonienie spadała na zakrystianina. Niejednokrotnie zdarzało się, że jedna osoba wykonywała kilka funkcji, które zarezerwowane były dla różnych osób ze służby kościelnej.

Służba kościelna parafii Chodel w latach 1611-1805

Przy kościele parafialnym w Chodlu począwszy od XVII wieku aż do początków wieku XIX grono osób tworzących służbę kościelną było dość duże. Na siedem wizytacji, które dostarczają informacji na temat służby kościelnej obecność organisty przy miejscowej świątyni jest poświadczona w pięciu przekazach źródłowych. Tylko wizytatorzy, którzy wizytowali parafię w roku 1675 i 1748 nie wspominają o obecności organisty. Nie można jednak jednoznacznie stwierdzić, że parafia chodelska nie posiadała wówczas osoby zajmującej się uświetnianiem nabożeństw muzyką kościelną. Brak wiadomości o zatrudnieniu organisty mógł wynikać bezpośrednio z przeoczenia, którego dopuściło się dwóch wspomnianych wizytatorów.
Na początku XVIII wieku w skład służby kościelnej kościoła chodelskiego wchodził obok organisty i kantora jak podaje wizytator również komparator. Tylko dwa protokoły wizytacyjne z lat 1739 i 1748 potwierdzają zatrudnienie w świątyni chodelskiej kompanatora. Literatura przedmiotu nie dostarcza informacji na temat wspomnianej kategorii służby kościelnej w związku z tym można przypuszczać, że osoba, którą wizytator określił mianem kompanatora wykonywała funkcje zbliżone do kantora lub organisty. Prawdopodobnie jego zakres obowiązków wypełniał przed rokiem 1739 jak i po roku 1748 organista. Trzech wizytatorów, którzy wizytowali parafię w roku 1721, 1781 i 1805, wspomina o obecności przy kościele parafialnym zakrystianina. Natomiast zatrudnienie bakałarza, który zajmował się nauczaniem w szkółce parafialnej, poświadczone jest jedynie w wizytacji z roku 1611 i 1721. Szerzej osoba nauczyciela potraktowana zostanie w części poświęconej działalności szkółki parafialnej.
Tylko dwaj wizytatorzy, którzy wizytowali parafię chodelską w I połowie XVIII wieku podało informację o opłacaniu służby kościelnej przez prepozytów.
Do grona służby kościelnej zaliczani byli również, witrycy. Instytucja witryków pojawiła się w Polsce na przełomie XIII i XIV wieku. Wyrosła ona z dążenia wiernych do zapewnienia sobie kontroli nad dochodami kościelnymi. Wybierani byli przez plebana, patrona kościoła oraz parafian. Omawianą instytucję tworzyli ludzie świeccy, którzy zajmowali się zbieraniem funduszy na rzecz kościoła, przechowywaniem ich oraz dysponowaniem w porozumieniu z zarządcą kościoła. Ponadto do kompetencji ich należała troska o naprawę kościoła, o wyposażenie świątyni w potrzebny sprzęt i przybory liturgiczne. Z wykonywanych zadań zdawali zarządcom parafii sprawozdania z rocznej działalności.
O funkcjonowaniu przy kościele parafialnym w Chodlu instytucji witryków wspomina wizytator w roku 1611. Dwóch witryków wybranych zostało w roku 1610 spośród mieszkańców Chodla. Na temat wypełniania obowiązków wizytator wspomina jedynie, że "dobrze czynią prepozytowi, razem z którym zarządzają funduszami kościoła". Zastanawia wszakże brak wzmianek w pozostałych protokołach wizytacyjnych odnośnie działalności witryków przy kościele parafialnym w Chodlu. Przypuszczać można, że instytucja ta stała się z czasem niepotrzebna zarządcom parafii chodelskiej, którzy sami przejęli kontrolę nad dochodami kościelnymi.
W zachowanych materiałach źródłowych z XIX wieku pojawiają się wyłącznie wzmianki o budynkach mieszkalnych służby kościelnej. Nie ma natomiast informacji o osobach, które pełniły funkcje kościelne. Informacje o istnieniu przy kościele parafialnym w Chodlu domostwa organisty i zakrystianina należy jednakowoż uznać za dowód, że przy świątyni wówczas były zatrudnione wymienione osoby.