Obecna zabudowa Chodla

Opisana poprzednio miejscach zabudowa Chodla w znakomitej większości nie przetrwała do naszych czasów. Decydujące znaczenie miały tu poza nietrwałością materiału zniszczenia dwu ostatnich wojen i nawiedzające miasto zwłaszcza pod koniec XIX wieku pożary. Zachowane do dziś obiekty pochodzą więc przeważnie z okresu po II wojnie światowej, część z okresu międzywojennego i kilka zaledwie sprzed I wojny. Do tych nielicznych wyjątków należy usytuowany w północnej pierzei rynku murowany, parterowy zajazd. Budynek ten zbudowany w 1893 roku dla posiadacza dóbr Chodla - Ratoszyn Ludwika Nowakowskiego założony został na planie wydłużonego prostokąta o wymiarach ok. 13,7 x 20 m. Wzdłuż budynku nieco przesunięta względem osi przebiega sień. Po jej stronie zachodniej mieściły się niegdyś sklep, 2 pokoje gościnne i skład, po stronie wschodniej, w układzie amfiladowym - szynk, pokój, kuchnia i komora. Północną część budynku zajmowała stajnia dostępna przez wrota od strony wschodniej i zachodniej. Dach dwuspadowy z więźbą o dwóch pochyłych stolcach kryty jest blachą. Budynek ten, jakkolwiek zniekształcony nieco od strony północnej, zachował do dziś zasadniczy układ pomieszczeń i oryginalną więźbę dachową.
Poza opisanym wyżej zajazdem, w różnych punktach miasta zachowało się tylko kilka (z reguły nieco już przebudowanych) budynków pochodzących sprzed I wojny światowej. Należy do nich usytuowany w południowej pierzei dom przy ul. Rynek 31/32. Zbudowany między 1900 - 1910 roku reprezentuje dość charakterystyczny, aczkolwiek nieliczny obecnie w Chodlu, typ rozplanowania z trójtaktowym wnętrzem i przelotową (obecnie przegrodzoną sienią). Ustawiony kalenicowo, parterowy, murowany z opoki połączonej z czerwoną cegłą, z tynkowanymi, ozdobionymi skromnym gzymsowaniem elewacjami i dwuspadowym dachem, odznacza się znaczną szerokością co jest też cechą typową tej grupy domów.
Identyczne rozplanowanie w tej chwili już nieco zatarte dodatkowymi podziałami wynikającymi z funkcji budynku (usytuowane było w nim przedszkole, obecnie bar) posiada murowany dom przy ulicy Targowej 3 (obecnie po dobudowaniu dodatkowych pomieszczeń, układ budynku zatracił swój pierwotny wygląd).
Układ zredukowany do 2 traktów i przelotowej sieni reprezentuje budynek przy ulicy Nadrzecznej 8.
Trudno ustalić natomiast pierwotny układ wnętrz w domu przy ulicy Rynek 23 (pierzeja południowa) silnie zniekształcony późniejszą przebudową. Prawdopodobnie jednak należał on do grupy budynków, które posiadają wszystkie pozostałe cechy identyczne jak typ scharakteryzowany powyżej, różniły się od niego tylko rozplanowaniem wnętrza - tu dwutraktowego i dwudzielnego. Z grupy tej, obecnie równie jak poprzednia nielicznej zachowały się tylko domy przy ulicy Szkolnej 7/9 i Szkolnej 5. Fakt, iż zabudowa szczytowa występowała w rynku jeszcze w 1899 roku (a więc po pożarze z 1897r.). nie jest więc wykluczone, że ostateczna przemiana dokonała się zwłaszcza w pierzei zachodniej rynku, dopiero po 1914 r. Niezależnie jednak od kwestii ustawienia kalenicy wydaje się że już przed I wojną wyodrębniły się wyraźnie, utrwalone w okresie międzywojennym dwa typy budynków. Domy stojące w rynku i częściowo w zbliżonych do niego uliczkach reprezentowały typ pierwszy - budynku wielotraktowego, jednodzielnego posiadające najwyżej dodatkowo ustawioną bocznie sień. Wynikało to z zasady parcelacji działek i funkcji jaką przeznaczono poszczególnym pomieszczeniom. Trakt pierwszy - od strony rynku pełnił więc przeważnie funkcję sklepu, następny środkowy - "ciemnej" kuchni i ostatni wreszcie przeznaczono na cele mieszkalne. Usytuowana asymetrycznie przelotowa sień uniemożliwiała dostęp do poszczególnych pomieszczeń, przy czym niekiedy spełniała funkcję tą i w stosunku do domu sąsiedniego.
Tego typu rozplanowanie, z wspólną sienią zachowało się w domach przy ulicy Rynek 15 i Rynek 16, przy czym sień została tu podzielona na dwie odrębne, a same budynki uległy gruntowej przebudowie - tylko fragmentarycznie pozostawiono dawną substancję muru, dodano drugie kondygnacje i zlikwidowano przelotowość sieni. Zachował się więc tylko zasadniczy podział budynków - trzytraktowych z bocznie ustawioną sienią.
Wnętrze trzytraktowe z przelotową samodzielną już sienią zachowało się też w pochodzącym również z okresu międzywojennego parterowym domu przy ulicy Rynek 17, jakkolwiek i ten budynek został nieco przebudowany. Poza rynkiem rozplanowanie z wspólną przelotową sienią wystąpiło w drewnianych domach przy ul. Kościelnej 11/12 przy czym dom nr 12 jest czterotraktowy zaś przebudowany obecnie dom nr 11 był niegdyś trzytraktowy.
Redukcję typu z przelotową sienią były budynki przeważnie trzytraktowe, jednodzielne posiadające zazwyczaj wejście od frontu i drugie od podwórza lub, o ile pozwalało na to usytuowanie sąsiednich budynków, w ścianie szczytowej (dłuższej)
Do tej grupy zaliczyć należy: drewniane, z murowaną ścianą frontową, budynki przy ulicy Rynek 30 i 29 (nr 29 z bocznym wejściem), niezachowany (pozostała tylko elewacja frontowa) murowany z opoki i czerwonej cegły, trzytraktowy, facjatowy dom przy ul. Rynek 36, parterowe, drewniane, trzytraktowe budynki przy ul. Rynek 9,8,2 i 3 (nieco przebudowane), czy wreszcie murowany dwutrakt z wejściem od frontu i w ścianie szczytowej przy ul. Rynek 17. Ilość traktów ograniczała się z reguły do trzech, jakkolwiek zdarzały się budynki o większej ilości jak np. dom przy ul. Rynek 41 - czterotraktowy, z dwoma wejściami w ścianie szczytowej.
Dość typowym jak się wydaje zjawiskiem było, poza omówionym "wyciągnięciem" budynków w głąb parceli, występowanie drewnianych "facjatek". Bardzo rzadkie były natomiast budynki o pełnych dwu kondygnacjach. Poza niezachowaną kamienicą Cukiermana jedynym piętrowym budynkiem w przedwojennym Chodlu był istniejący do dziś murowany dom przy ul. Rynek 43 z dwutraktowym i dwudzielnym układem wnętrza.
Zwartą grupę stanowią usytuowane głównie w północnej części Chodla - ul. Szkolna, Poprzeczna, Polna i Partyzantów budynki, które można wyróżnić jako: drugi typ - budynku nawiązującego swym rozplanowaniem do układu chałupy wiejskiej.
Budynki to parterowe, wolno stojące, murowane z opoki i tynkowane lub częściej budowane z bali wiązanych na jaskółczy ogon i oszalowane, ustawione są z reguły kalenicowo do drogi. Nakryte są dachami naczółkowymi lub dwuspadowymi z daszkiem przyzbowym. W zakresie rozplanowania wyróżnić tu można trzy podgrupy. Do pierwszej z trójosiową elewacją frontową usytuowaną osiowo przelotową sienią i parami pomieszczeń po bokach zaliczyć można budynki przy ulicy Poprzecznej 16, 12, 10, i Szkolnej 10. Do drugiej, liczniejszej grupy budynków należą budynki dwutraktowe, dwudzielne: przy Poprzecznej 14, Szkolnej 14 i 12; Partyzantów 13, Kościelnej 3, Niecałej 1, Nadrzecznej 14, Targowej 10, Cmentarnej 2 i Polnej 16. Trzecią wreszcie stanowią budynki jednotraktowe: przy ulicy Partyzantów 15, Cmentarnej 3, Polnej 16 i półtoratraktowe przy ul.Partyzantów 10, 12 i Opolskiej 3.
Do nielicznych przykładów budownictwa użyteczności publicznej należy wzniesiony w 1922 roku przy ul.Partyzantów i Strażackiej budynek Straży Pożarnej. Założony na planie dwu prostokątów, przykryty czterospadowym dachem posiadał on bardzo zwartą bryłę zniekształconą i rozczłonkowaną późniejszą budową.
Współczesne realizacje budowlane nie nawiązują już do tradycyjnie ukształtowanych w Chodlu typów architektonicznych. Są to albo "kubiczne" domy jednorodzinne, alb też w zakresie budownictwa użyteczności publicznej duże prostopadłościenne formy niedopasowane ani swą skalą ani wyrazem architektonicznym do małomiasteczkowego a czasem nawet wprost wiejskiego budownictwa Chodla.