Terytorium
parafii K³odnica oko³o po³owy XIV wieku liczy³o prawie 170 km2.
Na tak rozleg³ym obszarze znajdowa³o siê w II po³owie XV wieku 13 miejscowo¶ci
tworz±cych okrêg parafialny. Liczba ta na przestrzeni wieków ulega³a zmianom,
co po¶wiadczaj± ¼ród³a w tabeli.
Miejscowo¶ci nale¿±ce do parafii K³odnica (Chodel) do koñca XVI wieku
Nazwa
miejscowo¶ci
|
Liber
Beneficiorum J.D³ugosza
|
Rejestr
poborowy
z 1531 r. |
Lustracja
woj.Lubelskiego
z 1565 r. |
Wizytacja
z 1595 r. |
Chodel (miasto) |
|
|
|
+
|
Chrzanów |
+
|
+
|
|
+
|
Czelustka |
+
|
|
|
|
Godów |
+
|
+
|
+
|
+
|
Je¿ów |
+
|
+
|
+
|
+
|
K³odnica |
+
|
+
|
+
|
+
|
Komaszyce |
+
|
+
|
+
|
+
|
Ksi±¿ |
+
|
|
|
+
|
M¶cis³aw |
+
|
|
|
|
Poniatowa |
+
|
+
|
|
+
|
Puszno |
|
|
|
+
|
Ruda Maciejowska |
|
|
|
+
|
Skrzyniec |
+
|
+
|
|
+
|
¦widno |
+
|
+
|
|
+
|
Wola Je¿owska |
+
|
|
|
|
Wólka Chodelska |
|
|
|
+
|
Wólka Komaszycka |
|
|
|
+
|
Wronów |
+
|
+
|
|
+
|
Razem
|
13
|
9
|
4
|
15
|
Miejscowo¶ci
nale¿±ce do parafii Chodel i filii w Ratoszynie pod koniec XVI wieku
Stopniowy
rozwój terytorialny parafii Chodel nastêpowa³ w XVII i XVIII wieku.
Miejscowo¶ci nale¿±ce do parafii Chodel w XVII i XVIII wieku
Nazwa
miejscowo¶ci
|
Wizytacja
1611r.
|
Rejestr
poborowy 1626r.
|
Wizytacja
1675r.
|
Rejestr
pog³ównego 1676r.
|
Wizytacja
1721r.
|
Wizytacja
1739r.
|
Wizytacja
1748r.
|
Wizytacja
1781r.
|
Spis
Poniatowskiego 1787r.
|
Chodel (miasto) |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Borów |
|
+
|
+
|
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Borzechów |
|
+
|
|
|
|
|
|
|
|
Budzyñ |
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
Chrzanów |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
|
Godów |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Je¿ów |
|
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
K³odnica |
|
|
|
|
+
|
+
|
+
|
|
|
Komaszyce |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Ksi±¿ |
|
+
|
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Loret |
|
|
|
|
|
|
|
+
|
+
|
M³ynki Poniatowskie |
|
|
|
|
|
+
|
+
|
|
|
Piaski |
|
|
|
|
|
|
|
|
+
|
Poniatowa |
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Puszno |
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
|
+
|
Skrzyniec |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
¦widno |
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Wólka Komaszycka |
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Wronów |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Razem
|
9
|
11
|
12
|
11
|
12
|
15
|
15
|
14
|
15
|
Miejscowo¶ci
nale¿±ce do parafii Chodel w XIX i pocz±tku XX wieku
Nazwa
miejscowo¶ci
|
Wizytacja
1904r.
|
Wizytacja
1805r.
|
Tabela
miast i wsi 1827r.
|
Opis
diecezji lubelskiej 1863r.
|
Przewodnik
po Król. Pol. 1901r.
|
Inwentarz
1920r.
|
Chodel (miasto) |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Adelin |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Antonówka |
+
|
|
|
|
|
+
|
Barañczówka |
|
|
|
+
|
|
|
Borów |
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
Borowski Chrzanów |
+
|
|
|
|
|
|
Budzyñ |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Chrzanów Kolonia |
|
|
|
|
+
|
|
Chrzanów Wie¶ |
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
Choiny |
|
|
|
|
|
+
|
Cuple |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Darowne |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
D±browa |
|
|
|
|
|
+
|
D±browa Godowska |
+
|
|
|
|
|
+
|
D±browa Wronowska |
+
|
|
|
|
|
+
|
D±brówka |
|
|
|
|
+
|
|
Dêbiny |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Fryszarka |
|
|
|
+
|
+
|
+
|
Godów |
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
Granice |
+
|
|
|
|
|
+
|
Huta Borowska |
+
|
|
|
+
|
|
+
|
Huta Godowska |
|
|
|
|
+
|
|
Je¿ów |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Kawêczyn |
+
|
|
|
|
|
+
|
Kierz |
|
|
|
+
|
|
|
Kolonia Borów |
+
|
|
|
|
|
|
Kolonia Skrzyniecka |
+
|
|
|
|
|
+
|
K³odnica |
|
+
|
|
|
+
|
+
|
Komaszyce Nowe |
+
|
|
|
|
|
+
|
Komaszyce Stare |
+
|
|
|
|
|
+
|
Ko¿uchówka |
+
|
|
|
+
|
+
|
+
|
Ksi±¿ |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Kudlak |
+
|
|
|
|
|
|
Lipiny |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Loret |
+
|
+
|
|
|
|
+
|
Ludwików |
+
|
|
|
|
|
|
Majdan Borowski |
+
|
|
|
+
|
+
|
+
|
Majdan Skrzyniecki |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
M³ynki Kraczewskie |
+
|
|
|
+
|
|
+
|
M³ynki Wronowskie |
+
|
|
|
+
|
|
+
|
Osiny |
+
|
|
|
+
|
+
|
+
|
Plizin |
+
|
|
|
|
+
|
|
P³owizny |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Podbór |
+
|
|
|
|
|
+
|
Poniatowa |
+
|
+
|
|
+
|
+
|
+
|
Pru¶nin |
|
|
|
+
|
|
|
Przytyki |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Puszno |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Puszno Godowskie |
|
|
|
|
+
|
|
Puszno Skokowskie |
|
|
|
|
+
|
|
Radlin |
|
|
|
+
|
+
|
|
Ratoszyn |
|
|
|
+
|
|
|
Ruda Godowska |
+
|
|
|
|
+
|
|
Ruda Maciejowska |
+
|
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Sewerynówka |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Siewalka |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Skrzyniec |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
S³upecczyzna |
+
|
|
|
|
|
+
|
Spaczniak |
+
|
|
|
|
|
+
|
Stoczki |
|
|
|
|
+
|
+
|
¦widno |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Truszków |
|
|
|
|
|
+
|
Trzciniec |
|
|
+
|
|
+
|
+
|
Wiktoria |
+
|
|
|
|
|
|
Wincentówka |
|
|
|
|
|
+
|
Wólka Godowska |
|
|
|
+
|
|
|
Wólka Komaszycka |
+
|
+
|
+
|
|
|
|
Wronów |
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
+
|
Wymys³ów |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Zastawka |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
Zofiówka |
+
|
|
|
|
+
|
+
|
¯³obnie |
|
|
|
+
|
|
|
Razem
|
53
|
14
|
12
|
25
|
41
|
53
|
Odleg³o¶æ
miejscowo¶ci od ko¶cio³a parafialnego w Chodlu w roku 1904
Odleg³o¶æ
w kilometrach
|
Miejscowo¶ci
|
Razem
|
0,5
|
Je¿ów,
Loret
|
2
|
1
|
Antonówka,
Budzyñ, Godów, Ko¿uchówka, Przytyki, Zastawki
|
6
|
1,5
|
Kawêczyn,
Wiktoria
|
2
|
2
|
Adelina,
Granice, Majdan Borowski, Trzciniec
|
4
|
2,5
|
Wólka
Komaszycka
|
1
|
3
|
Borów,
Cuple, D±browa Godowska, Huta Borowska, Kolonia Borów, Komaszyce Nowe,
Komaszyce Stare, Ksi±¿, Lipiny, Osiny, Puszno, Siewalka
|
12
|
3,5
|
Chrzanów
Borowski
|
1
|
4
|
D±browa
Wronowska, Ruda Godowska, Sewerynówka, S³upecczyzna, Wronów, Zofiówka
|
6
|
5,5
|
Chrzanów,
Dêbiny, Kudlak, M³ynki Wronowskie, Plizin, P³owizny, Spaczniak, ¦widno
|
8
|
6,5
|
Darowne,
Ruda Maciejowska
|
2
|
7,5
|
Kolonia
Skrzyniec, Majdan Skrzyniecki, Ludwików, M³ynki Kraczewskie, Poniatowa,
Skrzyniec
|
6
|
8,5
|
Podbórz,
Wymys³ów
|
2
|
Z
tabeli wynika, ¿e najwiêksz± grupê - licz±c± 12 miejscowo¶ci - stanowi³y wioski,
których odleg³o¶æ od ko¶cio³a wynosi³a oko³o 3 kilometrów. Równie du¿± grupê
tworzy³o 8 miejscowo¶ci po³o¿onych w promieniu 5,5 km od Chodla. Przy czym
odleg³o¶æ powy¿ej 5 km by³a ju¿ odleg³o¶ci± znacz±c±, która utrudnia³a ludno¶ci
przybycie na niedzieln± mszê ¶wiêt±. Liczne by³y te¿ miejscowo¶ci, których
odleg³o¶æ od ko¶cio³a wynosi³a oko³o 4 i 7-8 km. Najdalej po³o¿onymi wioskami
by³ Podbórz i Wymys³ów, najbli¿ej za¶ Chodla le¿a³y grunta wsi Je¿ów, Loret,
Antonówka, Godów, Budzyñ, Ko¿uchówka i Zastawki.
Mo¿na wysun±æ hipotezê, ¿e mieszkañcy wsi po³o¿onych na krañcach terytorium
parafii nie uczêszczali tak regularnie na nabo¿eñstwa, jak ludno¶æ, która
mieszka³a blisko ko¶cio³a parafialnego. Powy¿sza hipoteza nie musia³a jednak
odzwierciedlaæ stanu, jaki by³ w rzeczywisto¶ci.
Obok kwestii liczby miejscowo¶ci nale¿±cych do parafii i odleg³o¶ci od ko¶cio³a,
zagadnieniem wi±¿±cym siê z terytorium o¶rodka duszpasterskiego jest patronat
miejscowo¶ci, czyli czyj± w³asno¶ci± by³a dana wie¶. Typy w³asno¶ci miejscowo¶ci
nale¿±cych do parafii Chodel, ilustruje poni¿sza tabela.
W³asno¶æ miejscowo¶ci nale¿±cych do parafii Chodel do roku 1584
Rodzaj
w³asno¶ci
|
|
Ko¶cielna
|
Szlachecka
|
Je¿ów
|
Chodel
Chrzanów Czelustka Godów K³odnica Komaszyce Ksi±¿ M¶cis³aw Poniatowa Puszno Ruda Maciejowska Skrzyniec ¦widno Wola Je¿owska Wólka Chodelska Wólka Komaszycka Wronów |
1
|
17
|
Zauwa¿yæ
mo¿na zdecydowan± przewagê w³asno¶ci szlacheckiej (17 wiosek) nad ko¶cieln±
(1 wioska). Na terenie parafii nie by³o wiosek nale¿±cych do dóbr królewskich
czy mieszczañskich. Obszar ten zamieszkiwa³a szlachta, do której nale¿a³y
wymienione w tabeli miejscowo¶ci. Taki stan rzeczy trwa³ do koñca XVI wieku.
Je¿ów, od 1447 roku do koñca XVI wieku wchodzi³ w sk³ad uposa¿enia biskupów
krakowskich. Z wioski tej (licz±cej ok. 14 ³anów) pobierali oni dziesiêcinê
snopow±. Ze wzglêdu na zbyt du¿± odleg³o¶æ od pozosta³ych dóbr biskupich,
wioska ta nie przedstawia³a wiêkszej warto¶ci gospodarczej. S³u¿y³a w g³ównej
mierze jako miejsce postoju i wypoczynku dla podró¿uj±cego biskupa i jego
dworu, poniewa¿ po³o¿ona by³a przy trakcie prowadz±cym z I³¿y, Kurowa i Sandomierza
do Lublina.
W roku 1594 Je¿ów zmieni³ w³a¶ciciela. Ówczesny biskup krakowski Jerzy Radziwi³³
zapisa³ ca³y maj±tek wsi jezuitom. Nastêpnie król Zygmunt III Waza potwierdzi³
tê darowiznê w specjalnym przywileju wydanym w Warszawie 8 kwietnia 1594 r.
Jezuici stali siê pe³noprawnymi w³a¶cicielami dopiero piêæ lat pó¼niej, gdy
drog± s±dow± rozstrzygniêto spory z dziedzicami so³ectwa - Ró¿kami.
Podobna zmiana w³a¶ciciela mia³a miejsce w przypadku Chodla. Do koñca I po³owy
XVI wieku miasto nale¿a³o do rodu Maciejowskich, a pocz±wszy za¶ od trzeciej
æwierci XVI wieku - do kolegium jezuitów
w Lublinie. Do pocz±tku XVII stulecia oprócz Je¿owa i Chodla w³asno¶ci±
jezuitów staj± siê Komaszyce oraz Godów. Omawiaj±c terytorium parafii nie
sposób pomin±æ centrum o¶rodka duszpasterskiego, które znajdowa³o siê w Chodlu.
By³o to jedyne miasto, które nale¿a³o do parafii.
Trudno jest wyja¶niæ znaczenie nazwy miasta Chodel. Nazwa ta jest nazw± dzier¿awcz±.
Problemy sprawia równie¿ próba ustalenia, kiedy nast±pi³a lokacja Chodla.
Szerzej za³o¿enie Chodla opisane jest w czê¶ci opisuj±cej historiê
miasta. Prawdopodobnie by³a to wówczas - w po³owie XV wieku - ma³a
wioska. Domniemywaæ mo¿na, ¿e by³a to osada targowa, z kilkoma domami i placem
targowym po³o¿onym w centrum. Przypuszczalne istnienie placu targowego w osadzie
chodelskiej wyja¶nia³oby pó¼niejszy mechanizm lokacji miasta, gdy¿ podstaw±
lokacji miast w ¶redniowieczu by³a obecno¶æ placu targowego. Niezbyt szczê¶liwy
wybór terenu pod przysz³± lokacjê o¶rodka miejskiego nie sprzyja³ od samego
pocz±tku jego rozwojowi. W s±siedztwie funkcjonowa³y ju¿ starsze miasta (Be³¿yce,
Opole, Urzêdów), które za³o¿one zosta³y w I æwierci XV wieku. Przez Chodel
nie przebiega³ te¿ ¿aden trakt handlowy, z obecno¶ci którego mieszkañcy mogliby
czerpaæ korzy¶ci finansowe.
Wszystkie wymienione czynniki zadecydowa³y o charakterze Chodla, który pe³ni³
funkcjê o¶rodka wymiany handlowej dla okolicznych wiosek. Do XIX wieku dominuj±c±
ga³êzi± gospodarki by³a tu gospodarka rolniczo-hodowlana.