Bałtów - miejscowość położona w dolinie rzeki Kamiennej. Niewątpliwie największą atrakcją turystyczną jest "Park Jurajski", w którym obejrzeć można 40 dinozaurów w naturalnej wielkości. Wart obejrzenia jest także pałac książąt Druckich-Lubeckich z XIX w. i stuletni zabytkowy młyn wodny.
Bęczyn
- wieś położona
nad rzeką Urzędówką; Punkt Edukacji leśnej przy leśniczówce Wolski Bór, pomnik
mjr Hieronima Dekutowskiego ps. "Zapora". Rzemiosło garncarskie w
Urzędowie znane jest już od kilku wieków. Na przestrzeni lat zawsze najliczniejszą
grupę zawodową obok rolników stanowili garncarze, dziś niestety ta gałąź rzemiosła
zostaje zapominana. Urzędowskimi twórcami kultywującymi ten rodzaj sztuki jest
warsztat garncarski rodziny Gajewskich (od 1753 r.) Zygfryd Gajewski i jego
syn Cezary. Ich tradycyjne wyroby posiadają charakterystyczną dla tego regionu
barwą i kształt. Wytwarzają rzeczy codziennego użytku takie jak: naczynia do
jedzenia, picia, gotowania, przechowywania pokarmów, maselniczki, solniczki,
patelnie do pieczenia, formy na ciasto. Wśród ich wyrobów znajdujemy przedmioty
związane z kultem sakralnym np. kropielniczki i krucyfiksy. Można tam znaleźć
też figurki przedstawiające pracę na roli, sceny z wesel, szopki, kolędników,
sceny batalistyczne z ostatniej wojny oraz postacie świętych. W rzeźbie ceramicznej
występują też figurki zwierząt. Wyroby z Urzędowa należą do tak zwanej ceramiki
"zgrzebnej" o kolorze czerwonym częściowo polewanym zieloną glazurą
w różnych odcieniach. Jest to kolor, który wyróżnia wyroby garncarskie spośród
innych w całej Polsce oraz poza jej granicami.
Od 1994 roku w Ośrodku Garncarskim w Bęczynie są organizowane Ogólnopolskie
Warsztaty Garncarskie, których głównym celem jest wymiana doświadczenia i integracja
środowiska garncarzy z całego kraju, a nawet Europy.
Ponadto w Urzędowie-Bęczynie można zwiedzać Garncarską Izbę Pamięci, w której
znajdują się wyroby garncarskie twórców, którzy już odeszli nie zostawiając
po sobie następców.
Bełżyce
- kościół par. p.w. Nawrócenia św. Pawła Apostoła. Murowany, prezbiterium przed
1654, nawa i wieża 1675-95, remont XVIII i pocz. XIX, zniszczony pożarem 1822,
odbud. 1855-57, remont.: 1883, 1906-13, 1947, 1955-58 i l. 80 XX. Prezbiterium
późnorenesansowe, nawa barokowa. Orientowany. Jednonawowy z niższym i węższym
prezbiterium sklepionym kolebką z lunetami. Na sklepieniu prezbiterium sztukaterie
w typie lubelsko-kaliskim. Czteroprzęsłowa nawa sklepiona kolebką z lunetami.
W fasadzie zachodniej niewielka wieża i kruchta. Od pn. zakrystia i kaplica.
Wyposażenie XVII-XIX w., głównie barokowe, m.in. pięć późnobarokowych ołtarzy.
Zespół dworsko-parkowy:
- Dwór wybudowany w latach 40-tych XIX w.,
- Pozostałości parku założonego w XIX w. (ok. 50 drzew);
Dawny zamek bełżycki z początku XV w.; Cmentarz rzymsko- katolicki, założony
w 1808 r.; Dawny cmentarz żydowski (kirkut), założony w latach 30-tych XIX w.;
Zdrój króla Władysława Jagiełły, wybudowany w 1917 r;. Drewniany młyn Szubartowskich
z 1913 r.; Murowany młyn gazowy (obecnie elektryczny) z 1933 r.; Drewniana kuźnia
z lat 20-tych XX w.
Bochotnica
- miejscowość położona u ujścia malowniczej rzeki Bystrej do Wisły. Ponad nia
odnajdziemy ruiny zamku z XIV w. Zbudowano go na niewielkim pagórze o stromych
zboczach. Dzięki temu posiadał wyjątkowe właściwości obronne.
Legenda głosi, że zbudował go dla swojej kochanki (Esterki) Kazimierz Wielki.
Aby wejść do środka tego, co pozostało z zamczyska należy się jeszcze trochę
powdrapywać. Mijamy pomnik upamiętniający rozstrzelanych podczas II wojny światowej
tutejszych mieszkańców. Po chwili marszu jesteśmy w "orlim gnieździe".
Może nie do końca typowym, ponieważ nie posiadał wież. Miejsce było świetne
do obrony. Ciężko na wzgórze wejść, a co dopiero zdobyć zamek. Jednak nie wiadomo
z jakich przyczyn warownie opuszczono w XVII wieku i zaczęła ona popadać w ruinę.
Być może jakiś na to wpływ miał fakt, że zawładnęła nim na pewien czas Anna
Zbarska - przywódca bandy rabusiów łupiących m.in. poruszających się nieopodal
kupców. Co ciekawe, w końcu XIX wieku pojawiły się nawet propozycje, aby go
odbudować, jednak nic z tego jak widać nie wyszło. Po obejrzeniu ruin warto
chwilę poobserwować okolice. W samej miejscowości stoi zamknięty młyn wodny
z 1900 r. oraz nieeksploatowany kamieniołom. Na północ znajdują się groty -
miejsce bytowania wielu gatunków nietoperzy.
Borowiec - rezerwat żółwia błotnego oraz stary młyn wodny.
Borów - dobrze zachowany drewniany młyn oraz młyn murowany stojący w otoczeniu lasu i stawów hodowlanych.
Bielsko - warsztaty archeologiczne organizowane w lipcu przez Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym.
Celejów
- wieś nad rzeką Bystrą, położona niedaleko od Kazimierza (w kierunku na Lublin)
w północno-zachodniej części gminy Wąwolnica. Leży wprawdzie poza terenem Kazimierskiego
Parku Krajobrazowego, ale krajobraz tu nie mniej malowniczy - głęboka dolina
Bystrej obwiedzionej lasem łęgowym rozcina Płaskowyż Nałęczowski. Otaczają ją
strome stoki lessowych wzgórz, to pokrytych lasami, to zadrzewieniami na skraju
rozłogu pól. Dopełnieniem walorów przyrodniczych są rzadkie gatunki roślin,
jak choćby pływająca na stawach salwinia i pojawiający się na ich obrzeżach
paprotnik kolczysty. Spotkać tu można też chronione gatunki ptaków, między innymi
perkoza i otolana.
W średniowieczu na cyplu wzgórza ulokowało się tu grodzisko. Była też i siedziba
rycerska, należąca do Jakuba i Pawła z Chotczy herbu Nabram II. W drugiej połowie
XVI wieku ród Choteckich wybrał Celejów na swoją główną siedzibę i wzniosła
tu murowany piętrowy dwór - zamek, który przed rokiem 1570 Emarcjanna z Choteckich
wniosła jako wiano do rodziny Andrzeja Dunin-Borkowskiego. W 1676 r. władał
tu Franciszek Andrzejewski herbu Nałęcz. Dwór w czasie użytkowania przez kolejnych
właścicieli przechodził różne przebudowy: w 1740 r. Tarłowie przebudowali siedzibę
wg projektu architekta Franciszka Mayera, a w 1800 roku ponownej rozbudowy podjęli
się Lubomirscy.
W latach
1823-1831 zamek należał do Czartoryskich. Własnie z tym czasem związała się
romantyczna kompozycja "gotyckiego" krajobrazu. Ośrodkiem stała się
dobudowana do pałacu z dala widoczna neogotycka wieża, nawiązująca do powszechnej
w tym czasie mody na średniowiecze. Cztery wąskie tarasy opadające ku rzece
Bystrej to nawiązanie do średniowiecznej winnicy. Dopełnieniem tej kompozycji
był kopiec widokowy oraz półkolisty taras pod wieżą, który wyprowadzał na rozległą
łąkę otoczoną ze wszystkich stron starodrzewem. Tedy dojść można było nad rzeczkę
z utworzonymi na niej małymi kaskadami, nad Bystrą przerzucono parkowy mostek.
Czartoryscy
wybudowali w Celejowie w 1828 r. jedną z pierwszych papierni w Polsce. Fabryka
działała 22 lata, zaopatrując w papier m. in. książęcą rezydencję Czartoryskich
w Puławach. W roku 1850 z powodu braku zamówień została przekształcona w młyn.
Dziś pozostały po niej tylko ruiny położone tuż przy szosie prowadzącej do Lublina.
Zamek celejowski
w 1847 roku przeszedł na własność Marcina Klemensowskiego. Po pożarze w 1847
r. został odbudowany w 1890 r. przez Józefa Klemensowskiego, zachowując ideę
gotyckiego krajobrazu, o czym świadczy ogromny głaz narzutowy usytuowany na
skraju łąki pod wieżą z wykutym napisem: "Jak świat stary od Potopu,
kiedy przywędrowałem w te strony, leżałem u stoku góry w Piekielnym dole na
bochotnickiej granicy. Wola Józefa Klemensowskiego siła 14 wołów 24 ech koni
i 50 ludzi postawiły mnie gdzie stoję w Celejowie dnia 24 kwietnia 1894 roku.
Służę za przykład niepewności rzeczy losów ludzkich. Niechaj będzie pochwalone
imię Boskie na wieki."
W Celejowie
można korzystać z zimowych atrakcji, o ile tylko pozwoli na to aura. Uruchomione
zostały tu dwa wyciągi talerzykowe na 300-metrowym stoku. Prace przy ich instalacji
wprawdzie zakończono, ale z powodu ciepłej zimy wyciągi nie zostały otwarte.
Stok jest oświetlony, sztucznie naśnieżany i ratrakowany.
Chodlik - grodzisko wczesnośredniowieczne z VII-X w. Największe (9 ha) i najlepiej zachowane w Polsce, zamieszkiwane przez Lędzian (10 tys.). stanowiące centrum ośrodka centralnego słowiańskiej wspólnoty opolnej. Było niegdyś jednym z głównych grodów plemiennych między Wisłą i Bystrzycą. Otoczone potrójną linią wałów ziemno-drewnianych, po których do dziś zachowały się ziemne nasypy dochodzące do wysokości 2,5 m. Nasypy te kryją w sobie pozostałości skomplikowanych i potężnych niegdyś konstrukcji drewnianych. Podziw wzbudza ogrom założenia, którego średnica przekracza 300 m. Wewnątrz grodu, na majdanie, znajdowały się drewniane budowle mieszkalne o konstrukcji zrębowej, wyposażone w kamienne paleniska. W centrum majdanu odkryto pozostałości studni o drewnianej cembrowinie, zbudowanej w 725 r. i. Miejscowość słynna jest z "Majówki archeologicznej" - festynu organizowanego przez lubelskie Stowarzyszenie Archeologów Polskich, Pracownię Badań i Nadzorów Archeologicznych, Starostwo Powiatowe w Opolu Lubelskim i Gminę Karczmiska.
Chotcza - miejsce walki partyzanckiej o przyczółek na lewym brzegu Wisły podczas II wojny światowej. Warta zobaczenia jest zabytkowa kaplica wystawiona w miejsce spalonego kościoła.
Dobre - nazwa wsi pochodzi prawdopodobnie od staropolskiego słowa "debra" oznaczającego stromy stok. W XIX w. był tu folwark. Do wsi przylega rezerwat przyrody "Skarpa Dobrska". Utworzony w 1991 r.; 40 ha powierzchni; wysokość względna skarpy ok. 90 m; z rozgałęzionymi wąwozami tworzącymi fascynującą rzeźbę terenu.
Dzierzkowice - warto zobaczyć drewniany kościół z lat 1730-48.
Emilcin - 10 ha użytek ekologiczny obejmujący płat torfowiska niskiego z niewielkim oczkiem wodnym; miejscowość słynna ze zjawisk nadprzyrodzonych - lądowania 10 maja 1978 r. statku kosmicznego. Był to najsłynniejszy polski przypadek bliskiego spotkania III stopnia. W 25. rocznicę wydarzeń Fundacja Nautylius wybudowała pomnik UFO. W okolicach 10 maja odbywa się tu Piknik Ufologiczny.
Grabówka - na początku XX w. poszukiwano otwartych stanowisk archeologicznych, odnaleziono odłamki naczyń glinianych i okrzemki krzemienne.
Gołąb
- Miejscowość leży po prawej stronie Wisły, między Puławami a Dęblinem, przy
trasie nadwiślańskiej. Przy szosie głównej, biegnącej ze wschodu na zachód zgrupowane
są wszystkie ważniejsze budowle kościelne i świeckie, a mianowicie: kościół,
kaplica loretańska, gminny ośrodek kultury, ośrodek zdrowia, dom handlowy, skwerek
z pomnikiem ku czci poległych oraz przy tej samej szosie figura św. Jana Nepomucena.
Pierwsze wzmianki o Gołębiu pochodzą z 1326 roku. Od XIII do XIX wieku Gołąb
należał do dóbr królewskich, które otrzymali w dzierżawę urzędnicy państwowi
jak: Jan Dantyszek, Jerzy Ossoliński, Aleksander Lubomirski i inni. W okresie
średniowiecza istniały w Gołębiu cztery karczmy (pod tym względem teraz jest
dużo gorzej). W 1616 roku parafię objął ks. Szymon Grzybowski, który wzniósł
w Gołębiu kościół murowany (1628-36). Kościół parafialny jest nietypowym przykładem
ścierania się pierwiastków niderlandyzmu z motywami z kręgu Gucciego. Po ukończeniu
budowy kościoła kanclerz Jerzy Ossoliński ufundował kaplicę będącą kopią domku
loretańskiego w Loretto. Kaplica ta została wzniesiona na cmentarzysku przykościelnym
w latach 1634-1642. Niezwykłą ozdobą tej budowli są ceramiczne posągi proroków
będące przykładami sztuki znajdującej się pod silnymi wpływami Michała Anioła.
Historia
Domu Loretańskiego w Gołębiu
Dom Loretański w Gołębiu jest jednym z najciekawszych i najpiękniejszych jakie
powstały. Ufundowany został w czasach zarządzania parafią przez ks.Szymona Grzybowskiego,
który będąc dziekanem kazimierskim odbył specjalną pielgrzymkę do Loreto. Środki
na budowę pochodziły dóbr i dziesięcin parafii oraz darowizn. Za jednego z głównych
fundatorów uważany jest Kanclerz Jerzy Ossoliński, który w roku 1633 odbył również
pielgrzymkę do Loreto i ślubował wystawienie Domu Loretańskiego w Gołębiu. Mimo
że niektóre daty są dyskusyjne, można przyjąć że Dom Gołębski powstał w latach
1628-1638 w którym to roku, w tydzień po poświęceniu kościoła parafialnego.
Dnia 12 września był konserwowany, drugi etap obejmujący prace dekoracyjne przekroczył
r. 1644 i był ukończony przez następnego Proboszcza-ks. Remigiusza Leżenskiego.
Kilka słów o Gołębiu - To
tu pod Gołębiem Stefan Czarniecki w lutym 1656 r. stoczył bitwę ze Szwedami.
Był to początek końca szwedzkiego potopu. Z Gołębia i okolic w połowie sierpnia
1920 r. ruszyła kontrofensywa przeciwko sowieckiemu agresorowi zagrażającemu
Warszawie, Polsce i Europie. Wydarzenie to zwane jest "Cudem nad Wisłą".
Na miejscowym cmentarzu jest wiele ciekawych nagrobków. Choćby stuletnia dziecięca
mogiła Stefcia Kossaka. Sławny Juliusz Kossak to jego dziadek, niemniej sławny
Wojciech - to jego stryj, a sławna pisarka Zofia Kossak-Szczucka to jego rodzona
siostra, urodzona w niedalekim Kośminie i ochrzczona w parafialnym kościele
w Gołębiu. W niedalekiej okolicy znajdują się Czarnolas
z Muzeum Jana Kochanowskiego, Sycyna, gdzie poeta się urodził i Zwoleń,
gdzie został pochowany. Niedaleko od Gołębia znajduje się Wola Okrzejska z Muzeum
Henryka Sienkiewicza, w miejscu gdzie pisarz się urodził.
Do ciekawych
i nietypowych miejsc w Gołębiu należy również Muzeum
Nietypowych Rowerów oraz Muzeum Pijaństwa.
Janiszów - Pomnik upamiętniający poległych żołnierzy Batalionów Chłopskich.
Janowiec
- pierwsze wzmianki o Janowcu pochodzą z początku XIV w. Największą atrakcją
turystyczną tej miejscowości są ruiny imponującej renesansowej warowni, wzniesionej
na stromej skarpie wiślanej przez Mikołaja Firleja. Zbudowany na początku XIV
w. zamek, staraniem wnuka fundatora - Andrzeja, przekształcony został następnie
we wspaniałą renesansową rezydencję. Okres potopu szwedzkiego, który w ruiny
obrócił wiele polskich zamków, janowiecka warownia przetrwała bez większego
uszczerbku, a kolejni właściciele dodali jej jeszcze blasku, rozbudowując ją
i upiększając zgodnie z panującymi w ówczesnej Europie trendami architektonicznymi.
Stopniowy spadek znaczenia pobliskich miast (Kazimierza i Janowca), który szczególnie
widoczny stał się w drugiej połowie XVIII stulecia, stanowił również zmierzch
świetności zamku. Imponująca niegdyś budowla zaczęła chylić się ku upadkowi,
a w XIX wieku stała się źródłem materiału budowlanego. Dewastację zamku powstrzymał
jego ostatni właściciel Leon Kozłowski, który kupił go w 1927 roku z zamiarem
odbudowy. Plany te pokrzyżowała jednak II wojna światowa. Po jej zakończeniu
zamek pozostał w posiadaniu Kozłowskiego, będąc najprawdopodobniej jedynym tego
typu prywatnym obiektem w Polsce, a ostatecznie - w 1975 roku został zakupiony
przez Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu, które przystąpiło do jego gruntownego
remontu. Obecnie zamek w Janowcu jest imponującą ruiną z zachowanymi w znacznej
części wieżami, basztami i murami obwodowymi. Od strony bramy wejściowej, mury
zewnętrzne pokryte są tajemniczymi wizerunkami rycerzy, a niższe jej partie
- biało-czerwonymi pasami, nawiązującymi do pierwotnej dekoracji rezydencji.
Nadaje to tej budowli niesamowity i niepowtarzalny w skali kraju charakter.
Obok zamku znajduje się zabytkowy zespół dworski, przeniesiony tu z miejscowości
Moniaki. Zwiedzający mogą tu podziwiać w pełni wyposażoną siedzibę ziemiańską
z XVIII w., natomiast w zagospodarowanym spichlerzu prezentowana jest ekspozycja
etnograficzna.
Janowiec leży u stóp wysokiej skarpy na lewym brzegu Wisły, na skraju Małopolskiego
Przełomu Wisły. Wart zobaczenia jest także kościół pw. Św. Małgorzaty. Murowany,
1537-59 (kaplica prawdopodobnie poł. XIV), przebud. 1585-1600, arch. Santi Gucci
(?), przebud. 1610-15, remont. 1914, zniszczenie dachu i wieży 1915, remont.
1946-48. Renesansowy. Orientowany. Jednonawowy, od pn. otwarta na nawę kaplica
św. Anny, prawdopodobnie pozostałość po pierwszym kościele z poł. XIV. Na zakończeniu
kaplicy od zach. wieża na planie kwadratu zapewne Santi Gucci. Sklepienie pokryte
dekoracją stiukową w typie lubelsko-kaliskim. Wyposażenie XVI-XVIII, m.in. nagrobki
Firlejów (Santi Gucci), obrazy m.in. mal. Franciszek Smuglewicz, chrzcielnica
XVI (Santi Gucci). W Janowcu znajduje się połączenie promowe do Kazimierza Dolnego.
Jeżów - kompleksy stawów hodowlanych z ruinami rządcówki. Wśród mokradeł Chodelki na niewielkim wzniesieniu tzw. Lorecie stoją ruiny pojezuickiego kościoła pw. M.B. Loretańskiej. Styl barokowy. Wybudowany na wzór Katedry Lubelskiej, funkcjonował w latach 1736-1750. Wkomponowany w projektowany zespół przyrodniczo-krajobrazowy, obejmujący kompleks stawów hodowlanych, łąki oraz fragment boru sosnowego.
Józefów nad Wisłą - osada miejska przepięknie umiejscowiona na wysokim, prawym brzegu Wisły, która przyjmuje tu trzy dopływy: potok Wrzelowiecki, Wyżnicę oraz Kamienną. Na urwistym zboczu doliny Wisły dominują zabudowania zespołu klasztornego pobernardyński, który obejmuje barokowy kościół pw. Bożego Ciała z lat 1730-1743 fundacji Józefa Potockiego, klasztor pobernardyński, dzwonnicę oraz bramę reprezentacyjną. W północnej części Józefowa znajduje sie zespół pałacowo-parkowy z murowanym pałacem z XVIII w. oraz kamienną ławką parkową z rzeźbą Chrystusa. Z parku podziwiać można wspaniały pejzaż na dolinę Wisły. W Józefowie zlokalizowany jest także wiatrak holenderski z II poł. XVIII w lub XIX w. Starsza od Józefowa jest położona w jego bezpośrednim sąsiedztwie XV wieczna wieś Kolczyn (pisana w łacińskich źródłach jako Colczin lub Calczyn) należąca do parafii Rybitwy. Dzięki położeniu na szlaku handlowym prowadzącym na Ruś Kolczyn bardzo szybko się rozwijał. W 1687 roku właściciel Kolczyna kasztelan krakowski Andrzej Potocki założył na gruntach wsi miasto na prawie magdeburskim, które nazwał Józefów, od imienia swojego syna. Miasto otrzymało ważne przywileje zatwierdzone przez króla Jana III Sobieskiego: organizowania targów w niedziele i czwartki oraz dużych jarmarków pięć razy w roku. Mieszczanie józefowscy otrzymali prawo wyrobu gorzałki i piwa. Przez Józefów prowadził trakt wrocławski, tu znajdowała się przeprawa przez Wisłę. Dzięki temu w XVIII wieku Józefów był dużym ośrodkiem handlowym, siedzibą komory celnej. Miasto miało w tym okresie 172 domy i trzy murowane bramy: Lubelską, Zamojską i Chruślińską. Założyciel miasta zapisał się jako hojny dobroczyńca zakonu bernardynów. Ufundował klasztor i kościół p.w. Bożego Ciała. Po kasacie zakonu w 1864 roku w zabudowaniach poklasztornych znalazły siedzibę szkoła elementarna i poczta. Przywileje lokacyjne Józefowa równouprawniały osiedlanie się w nim przedstawicieli różnych narodowości. Skorzystali z tej możliwości Żydzi, którzy pod koniec XVIII wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W czasie zaboru austriackiego administracyjna ranga Józefowa na krótko wzrosła, gdyż miasto stało się siedzibą cyrkułu (odpowiednik powiatu), o zasięgu większym niż wcześniejszy powiat opolski. W połowie XIX wieku w Józefowie było 13 budynków drewnianych i 31 murowanych. Wśród budowli wyróżniał się jednopiętrowy ratusz, z charakterystyczną wieżą. Nie zachował się on jednak do dzisiejszych czasów. Centrum miasta zajmował rynek i 10 ulic. Funkcjonowała szkoła utrzymywana ze składek mieszkańców i właścicieli miasta. Wprowadzone przez zaborców bariery celne osłabiły handel. Liczba mieszkańców Józefowa spadła, miasto podupadało. Klęska powstań listopadowego i styczniowego doprowadziły do utraty praw miejskich w 1868 roku. Wybuch I wojny światowej ostatecznie sparaliżował życie miasta. W 1914 roku miasto strawił wieki pożar, który wyludnił osadę. W okresie międzywojennym miasto zostało nieco odbudowane, ale w czasie II wojny światowej znów uległo niemal całkowitemu zniszczeniu. Żydowscy mieszkańcy zostali wysiedleni i zgładzeni przez hitlerowców. W okresie powojennym Józefów był siedzibą władz gromadzkich, a od 1973 roku jest siedzibą gminy.
Kaliszany - duży kamieniołom wapieni i opok kredowych. Odsłonięcie geologiczne coraz młodszych skał, kończących erę mezozoiczną uznawane są za jedną z najpiękniejszych w Europie.
Kamień - wieś malowniczo położona na brzegu Wisły. Zlokalizowane są tu pozostałości po parku angielskim i klasycystycznym dworze, który należał do rodu Cywińskich. Ciekawym miejscem są łęgi w starym korycie Wisły. Zapiski o Kamieniu spotyka się już u Jana Długosza w XV wieku.
Karczmiska - XIX wieczny zespół dworsko-parkowy (obecnie przedszkole) oraz powyżej dworu, klasycystyczny kościół z tego samego okresu z XVIII-wieczną drewnianą dzwonnicą. Pomnik przyrody dąb Władek z Zagrzęby o obwodzie pnia ponad 8 metrów. Godna uwagi jest dzwonnica z XVIII w. oraz liczna zabudowa drewniana z XIX i XX w. Wąskotorowa Stacja Kolejowa Karczmiska. Miejsce godne uwagi ze względu na budynki z początku XX w., izba pamięci kolejowej oraz zabytkowe wagony.
Kazimierski Park Krajobrazowy został powołany w 1979 r. Zajmuje on obszar 13670 ha, zaś otulina 25000 ha. Na terenie Powiatu Opolskiego znajduje się tylko fragment parku o powierzchni 1690 ha i 4560 ha otuliny. Pod względem administracyjnym fragment ten występuje na terenie gminy Karczmiska i gminy Wilków. Kazimierski Park Krajobrazowy obejmuje fragment Płaskowyżu Nałęczowskiego i Równiny Bełżyckiej oraz piękny przełom Środkowej Wisły i wschodni skraj Równiny Radomskiej. Różnice wysokości między dnem doliny Wisły a krawędzią płaskowyżu dochodzą do 90 m. Na stromych zboczach przełomu odsłonięte zostały białe, wapienne skały podłoża. Sam płaskowyż pocięty jest gęstą siecią lessowych wąwozów, dochodzących do 30 m głębokości. Szczególną osobliwością geomorfologiczną parku jest wspaniała, 90-metrowej wysokości, niemal pionowa skarpa nadbudowana lessem, wznosząca się ponad ujściem rzeki Chodelki do Wisły, w rejonie wsi Dobre. Skarpa jest objęta szczególną ochroną jako rezerwat przyrody. Kazimierski Park Krajobrazowy jest rejonem występowania wielu źródeł wód powierzchniowych. Najpiękniejsze z nich znajdują się w dnach wąwozów w rejonie wsi Rogów. Szata leśna pokrywa ok. 20% powierzchni parku. Lasy liściaste porastają przede wszystkim zbocza wąwozów i nie tworzą na ogół większych zwartych kompleksów. Najcenniejsze florystycznie są niewielkie fragmenty muraw stepowych, które zachowały się na skarpie w Dobrem, w rejonie Męćmierza, na wzgórzu Albrechtówka, na Górze Trzech Krzyży i na skarpie w rejonie Janowca. Gdzieniegdzie można tam jeszcze spotkać tak rzadkie i ciekawe rośliny jak: wisienka stepowa, zawilec wielkokwiatowy, miłek wiosenny, oman wąskolistny, ostnica włosowata. W świecie zwierząt Kazimierskiego Parku Krajobrazowego na szczególną uwagę zasługują owady stepowe, występujące na skarpie w Dobrem oraz ptaki doliny Wisły. Na jednej z piaszczystotrawiastych wysp wiślanych utworzono rezerwat przyrody chroniący stanowiska lęgowe takich ptaków jak: ostrygojad, rybitwa białoczelna, mewa czarnogłowa, sieweczka obrożna.
Kazimierz
Dolny
- leży w miejscu, gdzie do Wisły uchodzi niewielki potok Grodarz. Już we wcześniejszym
średniowieczu istniała tu osada Wietrzna Góra. Jest to jedno z najpiękniejszych
polskich miast. Jako zespół krajobrazowo-architektoniczny zaliczany jest do
zabytków najwyższej klasy.
Warto
zobaczyć:
" Gotycko-renesansowy kościół farny zbudowany w poł. XV w. z fundacji Kazimierza
Wielkiego.
" Baszta pochodząca prawdopodobnie z XIII w. jest najstarszym zabytek miasta.
" Ruiny gotycko-renesansowego zamku, wybudowany w poł. XIV wieku prawdopodobnie
przez Kazimierza Wielkiego.
" Zabytkowe kamienice - Kamienica Celejowska, Gdańska, Biała i Górskich
oraz renesansowy układ urbanistyczny miasta.
" Kościoł pw. Zwiastowania Najświętszej Marii Panny, Kościół Św. Anny.
" Góra Trzech Krzyży - punkt widokowy na miasto i okolice.
" Muzeum Sztuki Złotniczej, Kuncewiczówka.
Kębło - Kapliczka Matki Bożej Kębelskiej; tradycja kultu sięga XIII w.
Kępa Gostecka - w przeszłości była to wyspa na Wiśle. Wschodnie ramię rzeki prowadziło małe ilości wody i z czasem zostało odcięte od głównego nurtu Wisły . Po zbudowaniu ostróg w celu odepchnięcia nurtu i zatrzymaniu erozji brzegu od połowy XX w. Kępa przestała być wyspą, łącząc sie z wschodnim brzegiem. Przeprawa promowa.
Kłodnica - mały gród z IX-X wieku, zachowany w postaci wyraźnego kopca, porośniętego dziś sadem. Pierwotnie otoczony wałem ziemnym o średnicy ok. 70 m, wzmocnionym drewnianym przedpiersiem. Prawdopodobnie najmłodsze grodzisko nad Chodelką.
Kluczkowice
- to mała wioska na południowym krańcu województwa lubelskiego o wspaniałych
walorach turystycznych. Z uwagi na fakt, że poza jednym zakładem przetwórstwa
owocowo-warzywnego, który zresztą jest pod troskliwym nadzorem eko-służb, nie
ma tu żadnego przemysłu. Powietrze jest niemalże kryształowo czyste. Wokół Kluczkowic
rozciąga się duże pasmo lasów, w których w sezonie, zbiera się kosze grzybów
(prawdziwków, podgrzybków i różnych innych). Jest tu również małe ale jakże
urocze jezioro, w którym wodę rokrocznie bada Sanepid i nic złego w niej nie
znajduje, zezwalając na kąpiele. Wody tego jeziora zasilane są ze źródła, które
bije w pobliskiej miejscowości Wrzelowiec (ok 3 km od Kluczkowic). Kluczkowice
są jedną w wiosek położonych na obszarze Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego.
Można tu spotkać kilkusetletnie dęby, sosny i inne drzewa, można nacieszyć oko
pięknymi widokami Wisły, która w pobliskim Kamieniu, płynąc w wapiennym korycie
wyżłobiła sobie wspaniałe przełomy, można wreszcie pospacerować po wspaniałych
zalesionych wzgórzach Gór Kluczkowskich, to chyba decyzja gdzie spędzić swój
jakże krótki urlop będzie już oczywista. W miejscowości warto zobaczyć zespół
pałacowo-parkowy Kleniewskich, eklektyczny pałac został wzniesiony najprawdopodobniej
w latach 1821-1831 i otoczony jest wspaniałym parkiem z pomnikowymi dębami.
Historia miejscowości, sięga wieków średnich. Najstarsze istniejące dane źródłowe
opisujące tą wieś pochodzą z roku 1409 wymieniając Jana z Wrzelowa jako właściciela
wsi Cliczcowice, choć parafia o tej nazwie istnieje na mapie ośrodków parafialnych
z roku 1350. Długosz wspomina o niej nazywając ją Clyczkovicze i umieszczając
ją jako jedną z wsi parafii opolskiej. Dykcjonarz Erharda nazywa Kluczkowice
miastem z 1580 duszami. Istnieje pisany dokument z roku 1648 w którym wymienia
się "szpital Kleczkowski". Bardziej szczegółowe, pisane informacje
pochodzą z XVIII wieku. W roku 1701 właścicielką Kluczkowic staje się Teresa
z Dunin-Borkowskich ożeniona ze Stanisławem Tarło herbu Topor wojewodą lubelskim.
Od roku 1757 współwłaścicielem wioski jest Antoni Lubomirski ożeniony w 1754
roku z Zofią z Krasińskich voto Tarłową. W roku 1776 dobra Klucza Opolskiego,
do których należą Kluczkowice zostają scalone a Zofia funduje we Wrzelowcu (który
jest łączony z Kluczkowicami) nowy z fundamentów murowany kościół, który istnieje
do dziś i decyzją wojewódzkiego konserwatora zabytków 31 grudnia 1971 roku został
włączony do rejestru zabytków).
W 1831 roku przybywa w te strony, mając 26 lat i niewielkie fundusze, Kazimierz
Wydrychiewicz herbu Poraj, dzierżawiąc dobra rządowe Boiska, Głodno i Braciejowice.
W krótkim czasie niezmordowaną pracą, rządnością i szlachetnością tak zjednał
sobie ludzi, że w roku 1837 (po sześciu latach pobytu!) otrzymuje propozycję
dość znacznej pożyczki na kupno dóbr Radlin (4800 morgów!) a trzy lata później
hrabina Rzewuska proponuje mu nabycie dóbr Opolskich. W ciągu 16 lat ciężkiej
pracy ten człowiek wszedł w posiadanie 1200 włók przestrzeni, sam wybudował
drogę bitą między Kazimierzem a Józefowem, obwałował Wisłę na długości 24 wiorst.
Ten wielce zasłużony dla okolicznych wsi właściciel ziemski zmarł w 1869 roku.
W roku 1870 jego majątek nabyli dalecy krewni, a 19 kwietnia 1871 roku sprzedali
dobra opolskie Franciszkowi Kleniewskiemu herbu Zagłoba za sumę 577 500 000
rubli. W taki oto sposób dobra Opolskie (w tym Kluczkowice) przeszły w ręce
rodziny Kleniewskich. Warto wiedzieć iż ten ziemianin swoją działalność gospodarczą
rozpoczął z majątkiem 1500 rubli nabywając prawa do dzierżawy małego folwarku
około roku 1840. Był założycielem pierwszej na terenach Królestwa Polskiego
instytucji zajmującej się obrotem ziemiopłodami i towarami potrzebnymi rolnictwu
(Dom Zleceń Rolników Płockich-1859 rok). Za poparcie powstania styczniowego
był więziony przez władze carskie. Franciszek Kleniewski był również właścicielem
majątku Kijany (gdzie teraz również mieści się szkoła rolnicza). Zmarł 25 października
1883 roku i został pochowany w grobie rodzinnym na cmentarzu we Wrzelowcu. Po
nim tę część majątku do której należały Kluczkowice przejął syn Jan. Pod jego
rządami majątek znacznie się rozrósł. To on zakładał na tych terenach plantacje
chmielu doprowadzając je do największej kultury chmielu w Królestwie. To on
założył cukrownię w Opolu Lubelskim i Zagłobie, sprowadził na te tereny buraki
cukrowe. To on wreszcie założył kilka browarów, tartaków, fabrykę mebli, fabrykę
koszyków. Za jego staraniem Opolszczyzna otrzymała podczas pierwszej wojny światowej
linię kolei wąskotorowej. Jan Kleniewski prowadził też działalność charytatywną.
Był założycielem żłobków, punktów opatrunkowych, apteki, szkółki elementarnej.
Uruchomił dla rolników "Kasę Przezorności", robotnikom fabrycznym
zapewnił odpowiednią liczbę mieszkań (budynki dla pracowników cukrowni Zagłoba
zostały odznaczone złotym medalem na wystawie światowej w Paryżu). Niestety
burzliwe losy naszego kraju nie oszczędziły i tego ziemianina. Zginął w czasie
pierwszej wojny światowej prawdopodobnie w 1918 roku. Pozostawił po sobie trójkę
dzieci, z których syn Przemysław otrzymał w spadku między innymi Kluczkowice.
I on, choć może w mniejszym stopniu, wpłynął na rozwój rolnictwa na Powiślu.
Nie zaniedbał majątku, wprowadzał nowe rozwiązania uprawy roli, rozwijał drobny
przemysł. Przemysław zginął w Powstaniu Warszawskim w 1944 roku rozstrzelany
jako zakładnik. I tak majątek Kluczkowice doczekał się drugiej wojny światowej,
a po niej terroru władzy ludowej. W 1944 roku został znacjonalizowany. W tym
krótkim rysie historycznym należałoby wspomnieć o perełce architektonicznej
Kluczkowic- pałacu siedzibie rodu Kleniewskich. Nie jest znana dokładna rozpoczęcia
i zakończenia jego budowy. Przypuszcza się, że powstał on w latach 1829-1850
(tak przynajmniej twierdzi córka Przemysława Kleniewskiego, przebywająca w Kanadzie
p. Maria Kleniewska-Walewska). W roku 1920 został on nieco przebudowany i powiększony.
Budowniczymi pałacu byli kolejno Konstanty Wojciechowski, Kazimierz Skórewicz
oraz Stanisław Witkiewicz. W nieszczęsnym 1944 roku został całkowicie ograbiony
najpierw przez żołnierzy Armii Czerwonej a później jako dobro niczyje przez
okolicznych mieszkańców. Kres dewastacji położyło przejęcie budynku i majątku
przez Oddział Oświaty Rolniczej Urzędu Wojewódzkiego w Lublinie.
Kłudzie - przeprawa promowa, prom kursuje codziennie od godz. 7 do 19, w niedziele od 8 do 19.
Kolonia Borów - Chodelka w tej miejscowości przyjmuje prawy dopływ - ciek spod Zalesia. Rzeka i i jej dolina zachowały niemal naturalny charakter oraz funkcjonują tu zespoły źródeł dolinnych o wysokiej wydajności.
Kraczewice
- wieś leży w zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, w gminie Poniatowa, w odległości
30 km od Lublina. Przebiega tu granica dwóch regionów geograficzno - krajobrazowych:
Równiny Bełżyckiej i Kotliny Chodelskiej. Przez wieś płynie rzeka Kraczewianka
- prawy dopływ Chodelki.
Legenda głosi, że założycielem Kraczewic był bogaty szlachcic o nazwisku "Kracza"
lub "Kraczew". Ta informacja nie jest zbyt dokładna. Natomiast faktem
jest, że w 1429 r. za panowania Władysława Jagiełły podsędkiem generalnym Ziemi
Lubelskiej był właściciel Kraczewic, Dobiesław Kmita herbu "Rawa".
W latach 1445-1449 w księgach sądu kasztelan lubelskiego w Wąwolnicy odnotowano
nazwiska mieszkańców Kraczewic. W 1471 r. Dobiesław Kmita z Kraczewic był sędzią
Kasztelańskim, rok później został wojewodą lubelskim.
W 1480 r. Jan Długosz wymienił Kraczewice w swojej kronice. W późniejszym czasie
Kraczewice zostały zakupione od p. Kmity przez bogatą rodzinę niemiecką - Gerliczów.
Gerlicze byli kupcami. Po przeprowadzce na tutejsze tereny, zbudowali pałac
- siedzibę następnych pokoleń tejże rodziny. Nazwa wsi ulegała ciągłej ewolucji.
W 1748 r. były to Kraczeiowice a w 1781 r. Kraczewice.
Co można zobaczyć w tej malowniczo położonej wsi?
"Pałac Kraczewicki" - niezwykłą, jak na warunki wiejskie, jedyną w
regionie secesyjną budowlę, którą wzniosła w latach 1912-1914 rodzina Gerliczów.
Obecnie "Dom Muzyki"- siedziba dziecięcych zespołów artystycznych
"Szczygiełki" oraz "Scholares Minores Pro Musica Antiqua";
Drewniany, zabytkowy Kościół z 1920 r.
Mogiły żołnierzy poległych w czasie II wojny światowej spoczywających na tutejszym
cmentarzu oraz pomnik - mogiłę powstańczą z okresu walk powstania listopadowego
oraz najważniejszy z obiektów - budynek szkolny z 1929 r.
Kraśnik - położony nad rzeką Wyżnicą na Wzniesieniach Urzędowskich. Kraśnik powstał w XIII w. W mieście znajduje się kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Augustyna z XV w., barokowy kościół szpitalny św. Ducha z XVIII w. oraz dwie bożnice z XVIII i zamczysko z zachowanymi zarysami fos.
Jaskinia
Solna w Kraśniku
- Komora Solno Klimatyczno - Inhalacyjna
- najnowsza metoda zastosowania soli w celach wspomagających leczenie, profilaktyki
i ochrony zdrowia. Udostępnione i opatentowane urządzenie - "Komora Solno
Klimatyczno - Inhalacyjna", zwane "Jaskinią Solną". Jaskinia
Solna zbudowana jest z kilkudziesięciu ton soli pochodzących z różnych części
świata min. z Syberii, Pakistanu, Morza Martwego, Kłodawy. Ściany jaskini wyłożone
są naturalnymi bryłami soli, na podłodze ułożone są bloki solne i rozsypane
drobne kryształy soli. Odpowiednią wilgotność, temperaturę i cyrkulację powietrza
zapewniają wysokiej klasy urządzenia grzewcze i wentylacyjne. Dzięki tym rozwiązaniom
w jaskini panuje specyficzny mikroklimat. Powietrze zjonizowane jest ujemnie
i zawiera wartościowe pierwiastki min.: jod, magnez, potas, wapń, selen. Mikroklimat
w jaskini jest porównywalny z mikroklimatem panującym nad Morzem Bałtyckim w
czasie sztormu, kiedy powietrze zawiera najwięcej jodu lub w naturalnych grotach
kopalni soli. Powietrze w jaskini wymieniane jest kilkakrotnie w ciągu godziny,
dzięki czemu jest zawsze rześkie i świeże. Kilka minut w stanie głębokiego relaksu
powoduje wyraźne uspokojenie się, pozwala na racjonalną analizę sytuacji i wybór
najlepszej metody rozwiązania problemu. Pozytywne myśli, odczucia, optymistyczne
nastawienie do życia pomagają osiągać sukcesy. W kontaktach międzyludzkich zaś
pozwalają zachować cierpliwość i życzliwość wobec innych. Uwolnienie się od
napięć psychicznych pomaga prawidłowo funkcjonować w ciągu dnia, powoduje, że
czujemy się wypoczęci i skoncentrowani, a wieczorem ułatwia zasypianie.
Głęboki relaks jest jedyną tak skuteczną metodą oczyszczania organizmu z psychofizycznego
napięcia, ponieważ wykorzystuje naturalne dążenie organizmu do równowagi i harmonii.
Stan głębokiego odprężenia wyraża się prawidłowym rytmem serca, mózgu, odpoczynkiem
mięśni, miarowością oddechu, prawidłową pracą układu trawiennego, usuwaniem
toksyn z organizmu. Mikroklimat panujący w Jaskini Solnej sprzyja odprężeniu
i jest szczególnie polecany osobom przemęczonym i znerwicowanym.
Czystość biologiczna i chemiczna, nasycenie biopierwiastkami, ujemna jonizacja,
wygodne fotele, muzyka z odgłosami natury, szum spływającej wody kaskady i tężni,
półmrok lamp solankowych wprowadzają w stan głębokiego relaksu. Przebywanie
w takiej atmosferze znacząco redukuje stres, pogłębia i zwalnia oddychanie,
podnosi zdolność koncentracji, przynosi uczucie świeżości i zadowolenia, a przy
tym opóźnia procesy starzenia się skóry i wygładza zmarszczki, przyspiesza spalanie
tłuszczów wydatnie wspomagając walkę z nadwagą.
Jaskinia Solna dla dzieci to wyjątkowe miejsce. Niepowtarzalny, bajkowy świat
gry świateł i zabaw na solnej plaży. Maluchy mają do dyspozycji zabawki i chętnie
usypują z soli twory własnej wyobraźni. W trakcie seansu słuchają bajek lub
muzyki z odgłosami natury: szumu fal, wiatru, śpiewu ptaków, szmeru deszczu.
Pobyt w jaskini wpływa korzystnie nie tylko na schorzenia dróg oddechowych,
alergię, poprawę odporność dziecka, ale sprzyja jego rozwojowi: wycisza, wyostrza
koncentracje - co wspomaga procesy uczenia się.
Leszczyna
- Na terenie wsi Leszczyna, około 6 km na płn-wsch od Urzędowa, znajduje się
jedno z najlepiej zachowanych grodzisk wczesnośredniowiecznych Lubelszczyzny.
Obiekt ten zwany jest przez miejscową ludność "szwedzkimi okopami"
lub "wałami. Walory obronne grodziska wzmocniono sztucznymi wałami ziemi,
które jeszcze dzisiaj mają ponad 3 m wysokości. Pierwotnie zapewne dochodziły
do 5-6 m. Dwa pierścienie powstały przez wybranie głębokich fos - do dołów biegnących
po ich zewnętrznej stronie. Ich głębokość wynosiła od 2 do 3 m, a szerokość
do 5 metrów. W nasypach wałów nie stwierdzono konstrukcji drewnianych czy kamiennych,
natomiast na ich szczytach znajdowała się zapewne drewniana palisada. Całość
stanowiła trudną do sforsowania warownię.
Majdan, czyli wnętrze obiektu między wałami, nie wykazywał wyraźnych śladów
zabudowy i intensywnego jego użytkowania. W trakcie badań nie uzyskano wielu
zabytków. Były to głównie fragmenty naczyń glinianych, które pozwoliły określić,
że grodzisko założono w VIII wieku n.e. Moment jego zniszczenia i opuszczenia
można określić na połowę lub 2 połowę IX wieku.
Tak więc ogromne grodzisko istniało ponad 100 lat i przestało być użytkowane
około 100 lat przed powstaniem pierwszego państwa polskiego Mieszka I.
Lucimia
- osada nadwiślańska słynąca z wikliniarstwa.
Łaziska - W 1414 r. wieś i okoliczne tereny kupił dziedzic Goworko. Dobra łaziskie znajdowały się m.in. w posiadaniu rodzin: Chobrzeńskich, Słupeckich, Butlerów, Dunin-Borkowskich, Tarłów, Lubomirskich, Rzewuskich, Potkańskich oraz Wydrychiewiczów. Największy rozwój Łazisk nastąpił za Kleniewskich (II poł. XIX w.). Jan Kleniewski wybudował tu dwór drewniany (projektant - Stanisław Witkiewicz). W 1944 r. urządzono w nim szpital, następnie oddział banku, sklepy i siedzibę urzędów administracji państwowej.
Męćmierz
- stara osada flisacka z początku XV w. W centrum wioski znajduje się studnia
z gontowym daszkiem a nad Wisłą umiejscowiony jest wiatrak koźlak z II połowy
XIX wieku należący do najstarszych występujących na terenie Polski. Wiele zabytkowych
chałup. Wisła tak szeroko rozlewa się, że możemy oglądać liczne piaszczyste
łachy.
Nałęczów
- miasto w środkowej części województwa lubelskiego. Położone nad Bystrą,
ma 5,1 tys. mieszkańców. Znane uzdrowisko z wodami mineralnymi (szczawy żelaziste)
i złożami borowiny. Nałęczów ma też unikalny mikroklimat. Leczy się tu głównie
choroby serca, a także schorzenia układu nerwowego. Uzdrowisko dysponuje sanatoriami,
szpitalem uzdrowiskowym, zakładem przyrodoleczniczym, domem zdrojowym.
Co roku w Nałęczowie organizowane są koncerty muzyki poważnej Nałęczowskie Divertimento.
W okolicy działa jedyna w tym regionie linia
wąskotorowa biegnąca przez piękne i malownicze tereny płaskowyżu lubelskiego.
Od
połowy XVIII w. Nałęczów był własnością rodu Małachowskich herbu Nałęcz (od
którego pochodzi nazwa miasta). W początkach XIX w. uznano lecznicze właściwości
tutejszych wód, co zapoczątkowało szybki rozwój Nałęczowa jako miejscowości
kuracyjnej. Był to bardzo modny kurort wśród inteligencji twórczej, przyjeżdżali
tu m.in. B. Prus, H. Sienkiewicz, S. Żeromski, M. Andriolli. W końcu XIX w.
jedno z najmodniejszych uzdrowisk w Królestwie Polskim. Prawa miejskie od 1963.
abytki
- Pałac Małachowskich (1771-1773), tzw. Stary Pałac (XVII w., przebudowany),
gdzie mieści się obecnie Muzeum Bolesława Prusa, zespół sanatoryjny (XVIII/XIX
w.), Domki: Gotycki i Grecki (XIX w.), drewniany kościół parafialny z XVIII
w., Poniatówka - grodzisko wczesnośredniowieczne, pracownia Stefana Żeromskiego
zwana "Chatą", a w niej muzeum pisarza (pobliżu "Chaty" znajduje się mauzoleum
syna Żeromskiego, Adama).
Olesin k. Kurowa - Potężny staw rybny, za którym usytuowany jest okazały park. Zasadzono go wzorując się na założeniach parku angielskiego przed około 200 laty. Wchodząc do niego, można obejrzeć pałac - XVIII-wieczną rezydencje Potockich, który jest obecnie zdewastowany, ze zniszczoną elewacją i straszy zamurowanymi otworami. Warto zwrócić uwagę na broniące wejścia od frontu lwy. Bliskość oczyszczalni ścieków i innych zakładów spowoduje, że okazały zabytek zapewne jeszcze długo nie znajdzie gospodarza.
Opole
Lubelskie
- w XIV w. gród z drewnianym zamkiem założony przez księcia opolskiego Władysława
Opolczyka; prawa miejskie od 1418 r.; w XVI-VII w. silny ośrodek kalwinizmu;
w 1761 r. pierwsza w Polsce szkoła rzemieślnicza; zachowany tzw. otwarty układ
urbanistyczny z XIV-XVII z dwoma rynkami;
Warto zobaczyć:
" XVII-wieczny pałac Lubomirskich, przekształcony w latach 1766-1773 na
okazałą rezydencję, która miała być konkurencyjna do pałacu Czartoryskich w
Puławach. Przekształcony później w koszary, obecnie jest siedzibą Liceum Ogólnokształcącego.
" Kościół parafialny pw. WNMP z 1650-75 r. z cenną polichromią.
" Dzwonnicę z II poł. XVII w.
" Klasztor trójskrzydłowy - obecnie plebania z l. 1740-48.
" Budynki kolegium pijarskiego z ok. 1750 r.
" Zespół pałacowo-parkowy w Niezdowie z XVIII-wieczną rezydencją Lubomirskich.
" Cukrownię z 1844 r.
" Pomnik przyrody - jeden z najstarszych wiązów na Lubelszczyźnie.
Piotrawin
- miejscowość usytuowana bardzo malowniczo na wysokim zboczu doliny, opadającym
stromo ku Wiśle. Znajduje sie tutaj gotycki kościół wybudowany w latach 1440-41z
fundacji bpa Zbigniewa Oleśnickiego. Położony na wysokim brzegu Wisły, jest
z daleka widoczny dzięki czerwonym, ceglastym murom. W kościele znajduje się
dużo zabytków sakralnych - tablica erekcyjna z 1440 r., liczne obrazy, ołtarz
główny późnorenesansowy z 1 połowy XVII w., dwa ołtarze boczne XVIII/XIX, ambona
XVII w., chrzcielnica rokokowa XVIII w.
Legenda
piotrawińska
Legenda ta pojawia się w źródłach pisanych już w roku 1230 ("Vita minor"
Wincentego z Kielc). Bardziej szczegółowo opisał ją Jan Długosz.
Swego czasu biskup Stanisław Szczepanowski kupił od szlachcica Piotra Strzemieńczyka
wieś Piotrawin. Po trzech latach, kiedy Piotr zmarł, jego krewni zakwestionowali
transakcję i zażądali od biskupa Stanisława zwrotu posiadłości. Ponieważ biskup
nie godził się na zwrot, pozwali go przed sąd królewski. Powszechnie było wiadome,
że biskup Stanisław nie cieszy się Łaskami u ówcześnie panującego Bolesława
Śmiałego. Roki sądowe odbywały się w pobliskim Solcu. Zgromadziło się na nich
wiele okolicznej szlachty . Postanowiono, że biskup Stanisław musi wykazać się,
że jest właścicielem spornych ziem. Niestety żaden ze świadków wskazanych przez
pozwanego nie chciał stawić się przed oblicze królewskie. Stanisław poprosił
o trzy dni zwłoki. Przeszedł Wisłę (Solec leży na lewym brzegu Wisły, Piotrawin
na prawym) i cały czas modlił się w kościele. Po trzech dniach modłów Stanisław
poszedł na grób Piotra, upadł na kolana i prosił Boga o pomoc. I stał się cud.
Piotr wstał z grobu i przed królem zaświadczył, że rzeczywiście sprzedał biskupowi
swoją wieś.
Od tych czasów narodził się w okolicy Piotrawina kult św. Stanisława. Sławne
stały się uroczystości Stanisławowe 8 maja i 27 września, które były obchodzone
na równi z największymi świętami kościelnymi. Na początku XV wieku papież nadał
wsi specjalne odpusty. Okres największego kultu przypada na przełom XVII i XVIII
wieku kiedy to kościół piotrawiński stał się miejscem cudów, a przez to pielgrzymek.
Upadek nastąpił w czasie zaborów. Miejscowość Piotrawin znalazła się zaborze
rosyjskim, parafia należała do kapituły krakowskiej. Kapituła nie odnawiała
kościoła, nie była zainteresowana podtrzymaniem kultu. Na domiar złego wywiozła
stąd wiele cennych zabytków ozdabiających dziś katedrę wawelską.
Podgórz - funkcjonowało tu wczesnośredniowieczne wyżynne grodzisko słowiańskie (VIII-IX w.), położony na wyniosłym cyplu Rezerwat przyrody "Skarpa Dobrska", z którego roztacza się wspaniały widok na Małopolski Przełom Wisły, Kotlinę Chodelską oraz na rezerwat "Krowia Wyspa" na której gnieżdżą się rzadkie gatunki ptaków. Początek jego funkcjonowania datowany jest na VIII-IX wiek, a schyłek ok. wieku XII. Od południa chronione 80-metrowym urwiskiem, od strony wysoczyzny oddzielone niegdyś wałem i fosą. Badania archeologiczne potwierdziły tu istnienie budowli drewnianej typu ziemiankowego. W przyszłości Kazimierski Park Krajobrazowy planuje tu organizację terenowego ośrodka edukacji ekologicznej.
Polanówka - w XIX w. był tu folwark; kaplica św. Barbary i stacja kolei wąskotorowej - dawniej była tu ładownia cukrowni Opole, przez krótki okres w latach 50-tych stacja figurowała w rozkładzie jazdy pociągów osobowych. Obecnie tor ładunkowy jest zlikwidowany. Ostatni pociąg przyjechał tu 28 czerwca 2003 r. dziś już nieczynna.
Pomorze - dobrze zachowany, drewniany młyn wodny, pole biwakowe oraz "Ścieżka przyrodnicza Kleniewo". Nieopodal znajduje się malownicze jezioro Bartków Ług.
Poniatowa - wieś istniała już przed 1382 r. w XV w. był tu folwark. Miejscowość powstała w latach czterdziestych XX w. W okresie międzywojennym działały "Zakłady Tele i Radiotechniczne". W 1941 r. niemiecki obóz dla jeńców radzieckich; w 1942 r. obóz pracy dla Żydów. W 1943 r. egzekucja ok. 15 tys. Żydów. Dziś upamiętnia to obelisk z tablicą pamiątkową poświęconą 22.892 ofiarom hitleryzmu. Najmłodsza i jednocześnie jedna z najładniej położonych stacji na całej sieci NKD. Położona na leśnej polanie w pobliżu zakładów elektrotechnicznych. Zbudowana w latach 50-tych. Budynek posiada na piętrze część mieszkalną. Na stacji znajduje się tor główny i manewrowy oraz jeden ładunkowy.
Puławy
- Poczatkowo Puławy były niewielką osadą obsługująca przeprawę przez Wisłę.
W pobliżu niej Stanisław Herakliusz Lubomirski buduje w XVII w. barokowy pałac,
który zostaje zniszczony przez Szwedów w 1706 r. Odbudowany pałac w 1731 r.
przechodzi w ręce Czartoryskich.
Datą przełomową w historii Puław był rok 1782, kiedy po śmierci księcia Augusta
Czartoryskiego rezydencję puławską objął książę Adam Kazimierz Czartoryski z
żoną Izabellą. Do Puław na stałe przenieśli się w 1784 r. wraz z plejadą artystów,
architektów i planistów ogrodowych, którzy mieli wprowadzić tu zmiany. W 1785
r. podjęto prace przy ozdabianiu pałacu i parku pod kierownictwem Joachima Hempla.
Budowę doryckiej oranżerii zwanej Domkiem Greckim rozpoczęto w 1788 r. W trzy
lata później przystąpili Czartoryscy do budowy pałacyku dla córki Marii, nazwanego
od jej imienia Marynkami. Dwór Adama Kazimierza Czartoryskiego i jego żony Izabelli,
zwany "Polskimi Atenami" , był ważnym ośrodkiem życia politycznego,
społecznego, a zwłaszcza kulturalnego, konkurując skutecznie z dworem królewskim.
We wzniesionej w 1801 roku Świątyni Sybilli, będącej repliką świątyni Westy
z Tivoli pod Rzymem, znalazły się pamiątki narodowe po wielkich Polakach, królach
i hetmanach, jak np. miecze ofiarowane przez wielkiego mistrza Zakonu Krzyżackiego
Władysławowi Jagielle przed bitwą pod Grunwaldem, chorągwie spod Grunwaldu,
szabla Stefana Batorego, chorągwie i laski marszałkowskie, a także miniaturki
pomników i sarkofagów z relikwiami wielkich i słynnych Polaków m.in. Bolesława
Chrobrego, Stefana Żółkiewskiego, Jana Kochanowskiego, Mikołaja Kopernika.
W Domku Gotyckim przebudowanym z dawnego pawilonu ogrodowego, zgromadzono pamiątki
narodowe oraz eksponaty pochodzenia zagranicznego - a także osobliwości skrzętnie
zbierane przez Izabellę Czartoryską. Stanowiło to zaczątek pierwszego muzeum
w Polsce. Ściany Domku Gotyckiego eksponowały szczątki rzeźb i kamienarki, pochodzących
z różnych epok i krajów.
Puszno Godowskie - w średniowieczu wieś włościańska, wchodziła w skład dóbr Godów. We wsi działa zespół obrzędowy "Kalina", kultywujący miejscowe tradycje i zwyczaje ludowe. Warty zobaczenia jest obelisk upamiętniający obrońców przyrody ojczystej wzniesiony z okazji 75. rocznicy utworzenia Ligi Ochrony Przyrody.
Rąblów
- wieś w województwie lubelskim , na Płaskowyżu Nałęczowskim , na zachód od
Nałęczowa w gminie Wąwąlnica, ok. 4km. na zachód od Wąwolnicy. Rąblów leży na
lewym brzegu doliny Bystrej w malowniczej okolicy, urozmaiconej lessowymi wąwozami
i wysokimi wzniesieniami. Miejsce bitwy stoczonej 14 V 1944 przez oddział partyzancki
Armii Ludowej i oddział partyzantów radzieckich (łącznie ok. 900 żołnierzy)
z oddziałami 5 niemieckiej dywizji pancernej SS Wiking (ok. 2000 żołnierzy wspartych
lotnictwem). Partyzantom polskim i radzieckim udało się przebić pierścień okrążenia
i przedostać się do lasów parczewskich i janowskich. Straty partyzantów wyniosły
ok. 40 zabitych i ok. 50 rannych. Straty niemieckie ok. 300 zabitych i rannych.
Dziś
w Rąblowie znajduje się działający w okresie zimowym wyciąg i stok narciarski.
"Zimna" - stok nachylony jest w kierunku północnym - ekspozycja zbocza sprawia,
że śnieg leży tutaj najdłużej. Jest jeszcze jeden stok do "szusowania"
w Parchatce.
Rezerwat "Krowia Wyspa" - został utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa dnia 9 IX 1991r. jako rezerwat częściowy typu faunistycznego. Celem ochrony jest zachowanie stanowisk lęgowych wielu gatunków ptaków wodno - błotnych. Obejmuje on wyspę położoną w nurcie rozszerzonego koryta Wisły na 353-354 km. biegu rzeki, w granicach Małopolskiego Przełomu Wisły. Obszar rezerwatu poza wyspą, której powierzchnia wynosi 29,96 ha, obejmuje piaszczyste ławice i pas nurtu rzeki o szerokości 50-120 m., przylegający ze wszystkich stron do wyspy. Całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 62,3 ha. "Krowia Wyspa" użytkowana jest jako pastwisko, prowadzony na niej ekstensywny wypas bydła i koni decyduje o zachowaniu zbiorowisk roślinnych, stanowiących siedliska lęgowe ptaków. Dalsze zachowanie tego sposobu gospodarowania może warunkować występowanie tu bogatego zgrupowania ptactwa. Na wyspie gnieżdżą się następujące gatunki ptaków: krzyżówka, cyranka, cyraneczka, płaskonos, czernica, ostrygojad, sieweczka obrożna, sieweczka rzeczna, czajka, krwawodziób, rycyk, śmieszka, mewa białogłowa, mewa czarnogłowa, mewa pospolita, rybitwa zwyczajna, rybitwa białoczelna, skowronek polny, pliszka żółta, brzegówka, nurogęś. Poza tymi gatunkami zaobserwowano kilkadziesiąt innych gatunków ptaków, zatrzymujących się tu podczas wiosennych lub jesiennych wędrówek, albo będących gośćmi zimowymi. Spośród gatunków ptaków zasiedlających "Krowią Wyspę" na szczególną uwagę zasługuje ostrygojad. Ptak ten w głębi kraju gnieździ się bardzo rzadko na wyspach śródlądowych - jego stałe lęgowisko w Polsce to wybrzeże Bałtyku. "Krowia Wyspa" jest jedną z nielicznych wysp na obszarze Małopolskiego Przełomu Wisły zasiedloną przez ten gatunek.
Rezerwat Natalin - Rezerwat jodłowy - Natalin Powierzchnia 2,41 ha. Utworzony w celu zachowanie wyspowego występowania jodły pospolitej na północno-wschodniej granicy zasięgu. Rezerwat położony jest w uroczysku Wolski Bór leśnictwie Zwierzyniec, obrębie Dzierzkowice, nadleśnictwie Kraśnik. Pod względem administracyjnym wchodzi w skład obrębu ewidencyjnego wsi Natalin, gminy Urzędów. W skład rezerwatu wchodzą dwa niewielkie pod-działy lasu 79c oraz 80a wraz z przyległym rowem granicznym i linią oddziałową. Ogólna powierzchnia rezerwatu wynosi 2,52 ha w tym powierzchni leśnej 2,41 ha i nieleśnej 0,11 ha. Pod względem swojej wielkości opisywany obiekt należy do najmniejszych w Polsce rezerwatów o charakterze leśnym.
Rezerwat "Skarpa Dobrska" - utworzony został zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 lipca 1991 r jako rezerwat krajobrazowy częściowy. Ma on na celu ochronę i zachowanie wychodni i odsłonięć różnowiekowych osadów czwartorzędowych, różnorodnych form rzeźby oraz ciepłolubnych muraw z licznymi rzadkimi gatunkami roślin. Rezerwat położony jest w północnej części gminy Wilków na nieużytkach rolnych i pastwiskach wsi Podgórz i Dobre. Jego powierzchnia wynosi 39,7 ha. Pod względem fizjograficznym obejmuje on zachodnią krawędź Równiny Bełżyckiej stromo opadającą ku Kotlinie Chodelskiej. Krawędź ta ma założenia tektoniczne i związana jest z wychodniami skał węglanowych wieku kredowego. Dodatkowo nadbudowana została w czasie ostatniego zlodowacenia kilkumetrowej miąższości płatem lessowym, co spowodowało, że wysokość względna krawędzi w jej zachodniej części dochodzi do 90 m. Rezerwat "Skarpa Dobrska" słynie z wąwozów, które są jednymi z najgłębszych tego typu form w Polsce. Ich głębokość dochodzi do 40 metrów. Mogły się one rozwinąć dzięki zalegającej tu dużej miąższości skał lessowych. Osobliwością tego rezerwatu są również występujące na stromych, wapiennych i lessowych zboczach murawy kserotermiczne. Spośród roślin na szczególną uwagę zasługują tu miłek wiosenny, oman wąskolistny, wężymord stepowy, ostnica włosowata, kosatka kielichowata, turzyca delikatna, wisienka karłowata, ożota zwyczajna, macierzanka Marschalla, goryczka orzęsiona.
Rogów - warte zobaczenia są wąwozy rogowskie i źródła Jaworzanki - Ośmiornica Rogowska.
Rozalin - pomnik upamiętniający akcję żołnierzy BCH uwolnienia w 1943 r. junaków z niemieckiego obozu pracy przymusowej w Rozalinie. Stacja węzłowa, w tym miejscu tory rozchodziły się do Karczmisk, Opola Lubelskiego i Poniatowej. Zbudowana na bazie trójkąta z budynkami stacyjnymi wewnątrz. W latach świetności codziennością było skomunikowanie sześciowagonowych składów pociągów jadących z Poniatowej do Karczmisk oraz z Nałęczowa do Opola Lubelskiego. Ciekawostką były tu pociągi zestawione z wózków kłonicowych załadowanych dłużycą.
Rybitwy
- kościół par. p.w. Wszystkich Świętych. Murowany, zbud. 1613, dobud. kaplicy
grobowej gen. Ksawerego Niesiołowskiego ok. poł. XIX, restaur. 1903, zniszczony
1914, odbud. 1917, zniszczony 1944, odbud. po 1947, remont 1957 i l. 70 XX.
Późnorenesansowy. Orientowany. Murowany z kamienia, otynkowany. Nawa prostokątna,
trójprzęsłowa z węższym i niższym prezbiterium, dwuprzęsłowym, zamkniętym półkoliście,
przy którym od pn. zakrystia, od wsch. prostokątna kaplica grobowa Niesiołowskich,
neogotycka z 1. poł. XIX. Pod kościołem krypty. Przy nawie od zach. kwadratowa
wieża, trójkondygnacjowa z kruchtą w przyziemiu; od pd. kruchta zapewne XIX.
Sklepienia kolebkowe z lunetami, pokryte dekoracją stiukową w typie lubelsko-kaliskim
1. poł. XVII o motywach geometrycznych. Ołtarz główny późnorenesansowy 1634,
rozbudowany 1. poł. XVIII. Dwie chrzcielnice XVIII, kropielnica XVIII, obrazy,
krucyfiksy XVII-XVIII.
Ponadto można zobaczyć zabytkową cegielnię.
Skansen "Muzeum Wsi Lubelskiej" - największy skansen w województwie Lubelskim, podzielony jest na sektory poszczególnych regionów geograficznych dawnej Lubelszczyzny. Można tu zobaczyć stare przedmioty codziennego użytku oraz dawną architekturę wiejską.
Solec nad Wisłą - historia samego Solca sięga VIII i IX wieku. Najstarszy dokument pochodzi z 1136 roku. W latach 1325-1538 siedziba królów. Do końca XVIII w. Był składem i portem przeładunkowym zboża, płynącego głównie z folwarku starostwa soleckiego, majątków cystersów wąchockich, świętokrzyskich bernardynów i iłżeckiego klucza biskupów krakowskich. W 1412 r. Władysław Jagiełło nadał Solczanom prawo hurtowej i detalicznej sprzedaży soli. Zamek solecki, usytuowany na wysokiej skarpie pradoliny Wisły, oddzielony od Solca głębokim wąwozem strzegł nieopasanego murami miasta, przepraw wiślanych oraz komory celnej w pobliskim Kamieniu. Warte zobaczenia są kościoły: 1. Murowany kościół pw. Najświętszej Marii Panny wystawiony w XV w. przez Kazimierza Wielkiego; 2. Kościół i dawny klasztor oo. Reformatów wzniesiony został w 1626 r. z fundacji Krzysztofa Zbaraskiego; 3. Kościół cmentarny pw. Św. Barbary datowany na koniec XVI w.
Skrzyniec - Drewniany młyn wodny (obecnie elektryczny) z 1924 r., z domem młynarza z 1922 r.; Zagroda młynarska.
Szczekarków - dawny majątek ziemski rodziny Kleniewskich. W wiosce znajduje się młyn drewniany z 1915 r.
Świdno - w średniowieczu stanowiło własność szlachecką; w XV w. wieś płaciła dziesięcinę plebanowi w Kłonicy; w XIX w. był tu folwark.
Tarłów - miejscowość z trzema kościołami: Św. Trójcy ze słynnym stiukiem "Taniec ze śmiercią", kościół narodowo-katolicki Św. Ducha oraz ruiny XVIII wiecznej synagogi.
Trzciniec - we wczesnej epoce brązu rozwijała się (do XIII w. p.n.e.) na tym terenie kultura trzciniecka (dominowały małe obozowiska, pasterstwo, narzędzia z brązu, specyficzny styl ceramiki - naczynia z ornamentyką guzową). Odegrała poważną rolę w powstaniu wschodniego odłamu kultury łużyckiej. Na początku XX w. odnaleziono skorupy i okrzeski krzemienne. Historię potwierdzają badania archeologiczne, z których to wynika, że już na kilka wieków przed oficjalnym powstaniem państwa polskiego na ziemiach powiatu opolskiego istniało osadnictwo słowiańskie. Potwierdzeniem tej obecności było odkrycie grobów ciałopalnych w Trzcińcu, datowanych na VIVIII wiek. Wykopaliska te dały nazwę kulturze trzcinieckiej, terminowi przyjętemu w całej europejskiej archeologii.
Urzędów
- wieś leżąca
na Wzniesieniach Urzędowskich, przy starym szlaku z Krakowa do Wilna
powstała
w XIV w. Prawa miejskie 1405 (do 2. połowy XIX w.). W XV i XVI w. siedziba powiatu.
Podupadł w 2. połowie XVII w., w XX w. jego rozwój został zahamowany przez pobliski
Kraśnik , następnie przez Kraśnik Fabryczny.
Z
Urzędowa pochodzą: rzeźbiarz z okresu odrodzenia Jan Michałowicz z Urzędowa
oraz lekarz i botanik Marcin z Urzędowa . W pobliżu znajduje się od 1976 częściowy
rezerwat leśny Natalin , o powierzchni 2,35 ha, z drzewostanem jodłowym. W pobliskim
Bęczynie mieszkają panowie Zygfryd i jego syn Cezary Gajewscy prowadzący jedyny
w okolicy warsztat garncarski z kilkusetletnią tradycją. Zygfryd Gajewski jest
garncarzem bardzo zasłużonym dla polskiej kultury ludowej. Dla panów Gajewskich
jest to zawód rodzinny, przechodzący z pokolenia na pokolenie od ponad 200 lat,
sięgając roku 1753.
W miejscowości
warty zobaczenia jest późnobarokowy kościół z II połowy XVIII w., kaplica Św.
Otylii z 1890 r. ze źródełkiem do której prowadzi aleja z rzeźbami oraz fragmenty
obwarowań ziemnych. Mur
cmentarny (XVIII w.), kaplica cmentarna (1845), drewniane zagrody (XIX w.).
Wąwolnica
- wieś w województwie lubelskim , nad Bystrą, na Płaskowyżu Nałęczowskim. 1,3
tys. mieszkańców (2001). We wczesnym średniowieczu
gród, przy którym rozwinęła się osada targowa. Prawa miejskie 1364, ponowione
w XV w. Kazimierz III Wielki wybudował w Wąwolnicy zamek obronny (nie zachowany)
i otoczył ją murami obronnymi. Od 1795 pod zaborem austriackim, od 1809 w Księstwie
Warszawskim, od 1815 w Królestwie Polskim. W XIX w. utraciła prawa miejskie.
Podczas II wojny światowej działało (do 1942) getto.
Po wojnie, 2 maja 1946, stuosobowy oddział Urzędu Bezpieczeństwa (UB)
i Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego (KBW) otoczył Wąwolnice, z której
wycofał się kilkuosobowy patrol WiN (Wolność i Niezawisłość) dowodzony
przez kapitana K. Woźniaka, pseudonim Szatan. Po starciu z patrolem, oddział
UB i KBW spalił wieś (2 osoby spłonęły żywcem, wiele osób zostało rannych).
Komunistyczne władze przedstawiały zbrodnię jako akcję podziemia niepodległościowego.
Zabytki:
z dawnego kościoła gotyckiego (XIV w.) zachowało się prezbiterium. Kościół parafialny
(XIX w.) z sanktuarium
Matki Bożej Kębelskiej.
Tradycja kultu Matki Bożej w Kęble i Wąwolnicy sięga prawdopodobnie okresu najazdów
tatarskich na Rzeczpospolitą pod koniec XIII w. W kronice parafialnej czytamy:
"Strasznym był rok 1278 dla Polski. Nawała tatarska zalała ją całą. Ziemia
Lubelska najwięcej od innych spustoszeniu uległa, wtedy w głąb kraju krocie
spieszyły barbarzyńskie zagony, tu zakładały główne swoje obozowiska, tu zwozili
łupy świeżą krwią zbroczone. Spędzane krocie nieszczęśliwych jeńców przeznaczonych
na niewolników chana".
Bitwy rozgrywały się w Kęble koło Wąwolnicy, wśród lasów, gdzie znajdowała się
statua Matki Bożej. Przy drodze koło wielkiego kamienia Tatarzy rozbili obóz,
tu gromadzili łupy i przetrzymywali jeńców. Na ogromnym głazie ustawili statuę
Matki Bożej, a ponieważ wiedzieli, jaką czcią otaczali Ją Polacy, a szczególnie
mieszkańcy tych okolic, urządzali sobie z niej kpiny na oczach zniewolonych.
W tym czasie pod Głuskiem Opolskim rozgrywała się ostateczna walka Tatarów z
dziedzicem Wąwolnicy Ottonem Jastrzębczykiem. Chrorągiew chana padła. Kiedy
uciekający w popłochu najeźdźcy zbierali łupy i jeńców z Kębła, "nad Matką
Bożą ukazała się jasność i unosić się zaczęła w górę, na przeciwległej górze
o paręset kroków stanęła na lipie, jakoby uchodząc z rąk niewiernych, czasem
jeszcze bardziej przerażeni Tatarzy, jak najszybciej uciekali, tak że łupy co
nie były na wozach i jeńców pozostawili, nie myśląc o zdobywaniu zamku. Po ich
ucieczce statua Matki Bożej nazad stanęła na kamieniu" .
Działo się to w pierwszych dniach września 1278 roku. Miejsce tego wydarzenia,
gdzie pozostały lipa i głaz, były często odwiedzane przez ludzi, gdyż po objawieniu
się Matki Bożej wieść o cudzie rozeszła się błyskawicznie. Wtedy kilkaset kroków
od tego miejsca dziedzic Otto Jastrzębczyk postanowił wybudować drewniany kościół,
w którym umieszczono cudowną figurkę.
Wkrótce figurka zasłynęła wielkimi łaskami, dlatego w dawnej Polsce z daleka
wędrowali do niej pobożni pielgrzymi ze swoimi potrzebami i nadziejami. Ojcowie
benedyktyni objęli patronat nad kościółkiem Matki Bożej w Kęble i nad cudowną
figurką. Widząc jakich łask od matki doznaje lud, doniesli o tym swemu przełozonemu
ze Świętego Krzyża. O. Chrystyn Mirecki przybył tu, by przekonać się, jaką opieką
otoczyła Pani Kębelska swój lud. "Wtedy udał się z prośbą do Stolicy Apostolskiej
o przeniesienie Matki Bożej z Kębła do kościoła pod wezwaniem św. Wojciecha
w Wąwolnicy, jako okazalszego, gdyż tamten w Kęble był mały i zniszczony, a
tym bardziej, że benedyktyni musieli tam co dzień do odprawiania nabożeństw
dochodzić. Stolica święta takowe przyzwolenie dała."
W dniu 8 września 1700 roku, za zgodą papieża Klemensa XII odbyło się przeniesienie
w uroczystej procesji figurki Matki Bożej z Kębła do kościoła parafialnego w
Wąwolnicy. Figurka Matki Bożej umieszczona została na ołtarzu głównym i w tym
samym miejscu pozostaje do dzisiaj, a ponieważ sprowadzono ją z Kębła, dlatego
nazywana jest Kębelską.
Zachowana do naszych czasów figurka kębelska pochodzi z ok. 1440r. Została wykonana
z pnia lipowego o wys. 85 cm i rozpiętości w najszerszym miejscu 27 cm, w nieznaniej
bliżej pracowni śląskiej lub pomorskiej. Jest działem z tzw. cyklu Pięknych
Madonn, których prototypem była kamienna rzeźba Pięknej Madonny z Vimpergu.
Zgodnie z tym stylem rzeźbę cechuje elegancja i dworskość w przedstawianiu postaci,
subtelny, regularny rysunek twarzy oraz bogactwo i dekoracyjność w układzie
draperii. Najistotniejszym motywem w figurce jest prezentacja światu Dzieciątka
Jezus przez Matkę.
Koronacja cudownej figury papieskimi koronami odbyła się w 700-lecie objawień
- 10 września 1978 roku. Dokonał jej za zgodą papieża Pawła VI ordynariusz lubelski
ks. prof. bp Bolesław Pylak. Około sto tysięcy wiernych uczestniczyło w uroczystości.
18 lipca 2001 r. "W
dowód uznania dla Sanktuarium Matki Bożej Kębelskiej Ojciec Święty Jan Paweł
II przyozdobił kościół tytułem i godnością Bazyliki Mniejszej ze wszystkimi
prawami i przywilejami liturgicznymi".
Od tych dni Sanktuarium w Wąwolnicy gromadzi coraz liczniejsze rzesze wiernych
z diecezji lubelskiej i sąsiednich. Stało się miejscem pielgrzymek, dni skupienia,
rekolekcji, spotkań maturzystów i corocznych uroczystości w święto Matki Bożej
Kębelskiej w pierwszą niedzielę września.
Wilków - wieś założona w XV w. Warto zobaczyć zwiedzić kościół pw. Św. Floriana i Urszuli zbudowany w 1625 r., któremu ostateczny kształt nadano w 2 połowie XIX wieku. Późnorenesansowy, orientowany. Murowany z kamienia i cegły, otynkowany. Jednonawowy. Nawa prostokątna o trzech przęsłach pierwotnych i trzech dobudowanych 1876, z prezbiterium nieco węższym, prostokątnym, dwuprzęsłowym, zamkniętym półkoliście, przy którym od pn. zakrystia z przedsionkiem. Przy nawie od pn. kaplica Różańcowa; od pn. nowy skarbczyk. Wewnątrz strop. Wyposażenie XVII-XIX. Także murowana dzwonnicę z 1921 r. oraz drewniana kapliczkę z rzeźbą Św. Nepomucena z XIX w. We wsi stoi także osobliwa remiza strażacka.
Wrzelów - w średniowieczu wieś stanowiła własność szlachecką; w XIX w. był tu folwark.
Wojciechów - niewielka wieś nieopodal Nałęczowa, w połowie drogi między Lublinem i Kazimierzem Dolnym, atrakcyjnie położona w malowniczej okolicy, wśród wzgórz pokrytych lasami. Miejscowość o bogatej historii, kusząca turystów pięknem i osobliwościami przyrody. W Wojciechowie znajduje się jedyne w Polsce Muzeum Kowalstwa, odbywają sie też tutaj od 1984 roku Ogólnopolskie Spotkania Kowali a od 1995 roku Ogólnopolskie Warsztaty Kowalskie.Wólka Komaszycka - wilgotne tereny łąkowe i torfowiskowe ze stanowiskami rzadkich gatunków roślin.
Wrzelowiecki Park Krajobrazowy utworzony został w 1990 roku. Jego powierzchnia wynosi 4998 ha, zaś otuliny 13625 ha. Pod względem administracyjnym rozpościera się na terenie gminy Józefów i Opole Lubelskie, w całości znajduje się na terenie Powiatu Opolskiego. Park położony jest na pograniczu 3 jednostek fizjograficznych: Doliny Wisły, Wzniesień Urzędowskich i Kotliny Chodelskiej. Posiada bardzo urozmaiconą rzeźbę terenu: stromą krawędź doliny Wisły, liczne wąwozy lessowe, suche doliny, zagłębienia bezodpływowe o charakterze krasowym lub sufozyjnym, wreszcie pola wydmowe i równiny. Przyrodniczą i krajobrazową oś parku stanowi dolina potoku Wrzelowieckiego, głęboko wcięta w pokrywę lessową i skały węglanowe. Uchodzi ona do doliny Wisły, której zbocze na odcinku od Józefowa do Piotrawina stanowi fragment jednego z najpiękniejszych w Europie profili geologicznych odsłaniających utwory górnej kredy. W ujściowym odcinku Potoku Wrzelowieckiego oraz w dolinie Wisły występują zespoły wydm osiągających 10-15 m wysokości. Obszarom wydmowym towarzyszą podmokłe, wypełnione torfem niecki o średnicach 200-400 m. Lasy Wrzelowieckiego Parku Krajobrazowego cechuje duży stopień naturalności, wysoki udział płatów leśnych o cennych przyrodniczo, starych drzewostanach oraz występowanie wielu rzadkich gatunków roślin zielnych. Przeważają bory sosnowo-dębowe oraz grądy grabowo-dębowe. Z roślin rzadkich na uwagę zasługują: wawrzynek wilcze łyko, lilia złotogłów, parzydło leśne, bluszcz pospolity, tojad mołdawski, tojad dziubaty, turówka wonna oraz storczyki: podkolan biały i gnieźnik leśny. Na nasłonecznionych zboczach doliny Wisły występują interesujące zbiorowiska roślin stepowych z wisienką stepową, omanem wąskolistnym, miłkiem wiosennym, powojnikiem prostym. Na wydmach spotykany jest pięknie pachnący goździk piaskowy.
Wymysłów - budynek stacji kolei wąskotorowej. Na stacji pozostała studnia, która zaopatrywała w wodę obsługę stacji a może i doraźnie parowozy.
Zemborzyn - kościół pod wezwaniem św. Mikołaja.
Zalesie - Tzw. "Okopek" w Zalesiu figuruje w literaturze archeologicznej jako wczesnośredniowieczne grodzisko. Jego powstanie datowane jest na VIII - XIX w. n.e. i wiąże się go z osadnictwem plemienia Lędzian. Teren zajęty przez "Okopek" ma 38 m długości na osi wschód - zachód i 18 m szerokości na osi północ - południe. Znajduje się przy prawej krawędzi wysoczyzny nad doliną rzeki Urzędówki. Od strony "wschodniej i południowej broniły go pionowe (do 15 m) zbocza wysoczyzny. Zachowały się pozostałości sztucznych umocnień wzdłuż północnej strony - suchy rów - fosa (szerokość - 3m głębokość - ok. 60 cm). Konstrukcje drewniane miały charakter solidnego parkanu z drewnianych bali, które zostały spalone najpewniej w XVII wieku. Ostatnie badania wykluczają jednak "Okopek" z mapy wczesnośredniowiecznych grodzisk. Było to niewielkie "fortalicjum" wykorzystywane jedynie w razie grożących najazdów.
Wybrane Linki:
Chodel - http://chodel.com
Gmina Janowiec
- http://www.janowiec.com
Kazimierski Portal Internetowy - http://www.kazimierzdolny.pl
Centrum Informacji Turystycznej - Kazimierz Dolny - http://www.kazimierz-dolny.com.pl
Towarzystwo Przyjaciół Janowca - http://www.tpj.janowiec.pl
Puławy - informator - http://www.info.pulawy.pl/infopage.php?id=3
Serwis Internetowy Kazimierza Dolnego - http://www.kazimierz-news.com.pl
Nałęczów - informator - http://www.naleczow.com/naleczow
Portal Kazimierza Dolnego - http://www.kazimierz-dolny.prx.pl
Zamki w Polsce - http://www.zamkipolski.com.pl
Muzeum Nietypowych Rowerów - http://www.muzeumrowerow.pl
LOT Kraina Lessowych Wąwozów - http://www.kraina.org.pl
Powiat Opolski - http://www.opole.lublin.pl
Miasto Puławy - http://www.um.pulawy.pl
Muzeum Kowalstwa - http://www.kowale.com.pl/wojciechow
Rozkład jazdy BUS-ów - http://www.angelfire.com/jazz/mlawa/busy/index.html
PTTK Puławy - http://www.oddzial.pulawy.pttk.pl